Tənqidi media, qeyri-hökumət təşkilatları və müxalifətin bir hissəsi “Gürcü arzusu” deputatlarının “Yayım haqqında” qanuna dəyişiklik edilməsini nəzərdə tutan qanunvericilik təşəbbüsünə etiraz edir.
Əsas xəbərlər
Qanun layihəsinə əsasən, “Yayım haqqında” qanunda fiziki məhdudiyyətli şəxs və ya qrupların, etnik, sosial mənşə, cins, cinsiyyət, cinsi kimlik, milliyyət, irq, din və ya inanc, cinsi oriyentasiya, dəri rəngi, genetik xüsusiyyətlər, dil, siyasi və ya başqa fikir, milli azlığın mənsubiyyətinə, mülkiyyətinə, doğumuna və ya yaşına əsaslanan zorakılıq və ya nifrətin təhrik edilməsi yer aldığı verilişlərin və ya reklamların yayılması qadağan ediləcək, proqramın məzmununa görə zəruri olan hallar istisna olmaqla. Terrorçuluğa çağırışları ehtiva edən verilişlərin və ya reklamların yayılması da qadağandır. Rabitə Komissiyası qanun pozuntularına münasibət bildirəcək.
Cavab hüququ yeni qaydada tənzimlənəcək, yayım qanununda “maraqlanan şəxs” anlayışı da yer alacaq. Xüsusilə, maraqlanan şəxs, yayımçının verilişində yanlış faktların ötürülməsi ilə kimin qanuni mənafeyinə zərər dəyəcək, uyğun vasitə və formada səhv faktın düzəltməsini və ya inkar edilməsini müvafiq yayımçıdan tələb etmək hüququna malikdir. Qanunun yayımçının dəyişiklik etməkdən və ya inkar edilməsindən komissiyaya və ya məhkəməyə şikayət verilə biləcəyi maddəsi dəyişməz olaraq qalır.
Qanun layihəsinə görə, “məhkəmə başqa qərar vermədiyi halda, iddia ərizəsinin məhkəmə tərəfindən qəbul edilməsi Rabitə Komissiyasının hüquqi aktını dayandırmayacaq”.
Qanunvericilik təşəbbüsünün müəllifləri parlament üzvləridir: Giorgi Amilaxvari, İsko Daseni, Bejan Tsakadze, Davit Sonğulaşvili, Eka Sepaşvili, Gela Samxarauli, Levan Mqaloblişvili, Baia Kvitsiani, İrakli Mezurnişvili, Beka Odişaria və Ketevan Dumbadze. Onlar qanun layihəsini sentyabrın 7-də qeydiyyatdan keçiriblər.
Müəlliflərdən biri Eka Sepaşvilinin sözlərinə görə, dəyişikliklər Gürcüstan qanunvericiliyinin assosiasiyanın razılaşdırdığı öhdəliklərə, xüsusən də audiovizual media xidmətləri ilə bağlı 2010-cu il Avropa İttifaqı direktivinin tələblərinə uyğunlaşdırılması məqsədi daşıyır.
“Bu, Gürcüstanın Assosiasiya Sazişinin 23-cü əlavəsinə əsasən götürdüyü öhdəlikdir. Bundan əlavə, qanun layihəsinin qəbulu Gürcüstanın “Yaradıcı Avropa” proqramının iştirakçı ölkəsi olması ilə əlaqədardır və Gürcüstanın bu proqramda iştirakı və proqramın alt istiqamətləri üzrə iştirakını genişləndirmək məqsədilə Gürcüstanın bu Avro direktivini ölkə qanunvericiliyində əks etdirməsi zəruridir”, - Eka Sepaşvili bildirib.
İnsan hüquqlarının müdafiəsi və vətəndaş inteqrasiyası, Avropaya inteqrasiya və maliyyə və büdcə komitələrinin birgə iclasında komitələr qanun layihəsinin plenar iclasa çıxarılmasını dəstəkləyiblər.
“Lelo” partiyasının üzvü, hüquqşünas Ana Natsvlişvili qeyd edib ki, qanun layihəsində nifrət nitqinin tərifi genişləndirilib və beynəlxalq hüquq bu cür tərifi tanımır. Natsvlişvili əsas diqqəti Rabitə Komissiyasının səlahiyyətlərinin artırılmasına yönəldib və komissiyanın onsuz da “qanunsuz, səhv, ədalətsiz ağır əli” ilə bağlı “çox əsaslı narahatlıqlar” olduqda, qərarların dərhal icrası səlahiyyətinin komissiyaya verilməsinin nə dərəcədə düzgün olduğunu soruşdu.
“Media, məsələn, fabrik deyil ki, o, ciddi qayda pozuntusuna yol verərsə, dərhal cərimə ödəməyə məcbur edilsin. İfadə azadlığına az da olsa toxunan insan haqları məhkəmələrinin demək olar ki, bütün qərarlarında bildirilir ki, hakimiyyət və məhkəmələr birbaşa sanksiya kimi media orqanının bağlanmasına göstəriş verə bilməzlər, amma ona maliyyə cəriməsi tətbiq ede bilərlər ki, bu da onun fəaliyyətinin dayandırılmasına bərabərdir.
Mən bu requlyasiyada bunun birbaşa təhlükəsini görürəm. İndiyə qədər media qurumunun [komissiyanın qərarından] məhkəməyə şikayət etmək, mübahisə etmək imkanı var idi və indi bu yol praktiki olaraq bağlanır. Dərhal cəriməni ödəməli olurlar. Bu da, onsuz da çətin vəziyyətdə olan bir sıra media vasitələrinə fəaliyyətini dayandırmaq ya da fəaliyyətini sonlandırmaq bahasına başa gələcək”, - Ana Natsvilişvili bildirib.
“Kavkasya” teleşirkətinin direktoru, Nino Cangiraşvilinin sözlərinə görə “avrodirektivin ruhu maliyyə sanksiyalarına görə televiziyaları bağlamamaqdır”.
“Aydındır ki, bizim ümumi marağımız Avropa İttifaqı ilə inteqrasiya olmalı, bu öhdəlikləri vicdanla yerinə yetirmək olmalıdır ki, bu da digər məsələlərlə yanaşı, vətəndaşların məlumat əldə etmək imkanlarını yaxşılaşdıracaq. Lakin biz hesab edirik ki, təklif olunan qanun layihəsi nə Avropaya daha da yaxınlaşmağa, nə də Aİ direktivlərinə əməl etməyə imkan verməyəcək. Bu qanun layihəsi daha çox media məzmununun tənzimlənməsinə aiddir. Bu, mediaya qarşı daha bir yeni silah ola bilər”, - media müdafiəsi koalisiyasının koordinatoru Natia Kapanadze qeyd edib.
Komitələrin iclasında iştirak edən qeyri-hökumət təşkilatlarının təklifi ondan ibarət olub ki, qanun layihəsi məzmun tənzimləməsi [cavab hüququ, nifrət nitqi] maddələri olmadan birinci oxunuşda qəbul edilsin və bu məsələ sonradan müzakirə edilsin. Regional Televiziya və Radio Verilişləri Assosiasiyasının rəhbəri Natia Kupraşvili izah etdi ki, qanun layihəsinin hazırkı variantı indi medianın özünütənzimləmə və birgə tənzimlənməsinin tərkib hissəsi olan bütün məsələlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsini nəzərdə tutur: “Bu istiqamətdə işlər davam etdirilməlidir, lakin Aİ direktivinə əməl etməyimiz üçün bu gün bu hissəni belə tələsik qəbul etməyə ehtiyac yoxdur”.
Rabitə Komissiyasının üzvü İvane Maxaradzenin sözlərinə görə, yanlış məlumatdır, guya Rabitə Komissiyasının teleradio şirkətinin cərimələnməsi ilə bağlı qərarının icrası yayımçı məhkəməyə müraciət etdikdə avtomatik olaraq dayanır: “Məhkəmə konkret bir işə baxır. Əgər o, dayandırılması üçün səbəbin olduğuna inanarsa, o zaman dayandırıla bilər. Əlaqələndirmə Komissiyasının son 100 qərarına nəzər salsaq, yalnız iki halda məhkəmə dayandırılma hüququnun tətbiqini zəruri hesab edib”.
Qanun layihəsinin sentyabrın 30-dək parlamentin plenar iclasında birinci oxunuşda qəbul edilməsi planlaşdırılır.
