Ախալքալաքի մունիցիպալիտետի Ագանա գյուղում՝ հայ համայնքի 19-րդ դարի եկեղեցում, հայտնաբերվել է 984 թվականով թվագրված քար, որի վրա ասոմթավրուլիով (վրացական գրի հնագույն տեսակ) փորագրված է վրացերեն արձանագրություն։ Դրանում հիշատակվում են Բագրատ III Կյուրոպաղատ թագավորը և Հովհաննես Մկրտիչը։ 10-րդ դարի քարը տեղադրված է եկեղեցու արևելյան մասում՝ խորանի ամբիոնի դիմաց։
Լրահոս
Ընթերցողի ընտրանի
- 1 Ես կտրականապես դեմ էի առանց վիզայի ռեժիմի կասեցմանը, բայց փոխեցի իմ դիրքորոշումը․ Ռոթ
- 2 Նախագահը չի ճանաչում ընտրությունների արդյունքները. հոկտեմբերի 28-ին Ռուսթավելիում հավաք է նախատեսվում
- 3 Գախարիայի կուսակցությունից հայտնել են, որ ԿԸՀ-ում առկա ընտրակեղծիքների ապացույցները վտանգի տակ են
- 4 Եվրահանձնաժողովի գնահատմամբ՝ Վրաստանը չի կատարել անցյալ տարվա հանձնարարականները
- 5 Բայդենի հայտարարությունից պարզ է դառնում, որ այս ընտրությունները չեն կարող լեգիտիմ ճանաչվել․ «Ուժեղ Վրաստան»
- 6 Եվրահանձնաժողովը խորհուրդ չի տալիս սկսել Վրաստանի անդամակցության շուրջ բանակցությունները
Ըստ «Հետազոտական կենտրոնի» կողմից անցկացվող արշավախմբի անդամ Լևան Ծիքարիշվիլիի՝ հիմնական գործոնը, թե ինչու նախկինում մակագրությունը չի հայտնաբերվել, այն է, որ այն պատված է եղել գիպսով։
«1970-ական թվականներին նույն տաճարում դրսից նկատվել է VII-VIII դարերի արձանագրություն։ Այնտեղ հիշատակվում էր «Ականա» (հավանաբար Ագանայի հին անունը) և եպիսկոպոս։ 1970-ականներին տաճարի ներսի մակագրությունն աննկատ է մնացել գիտնականների համար, ինչը հավանաբար երկու գործոնով է պայմանավորված՝ տաճարը շատ վատ վիճակում է եղել և, ինչպես հաստատում են տեղացիները, այն կողպված է եղել։ Երկրորդ կարևոր հանգամանքն այն է, որ արձանագրությունը պատված է եղել գիպսով։ Ժամանակն ու անձրևը փչացրել են սվաղի ճակատային շերտը։ Մեզ սա հանդիպել է փաստացի պոկված գիպսով և երևում էր արձանագրությունների մասերը»,- ասում է հետազոտողը։
Քարը պետք է դրված լիներ եկեղեցու դռան վրա։ Ինչպես նշում է Լևան Ծիքարիշվիլին, հենց դռան վերևում են արվել նման կարևոր գրությունները։
«Այս գրության հեղինակը պետք է լինի տեղի ֆեոդալ։ Մենք նրա անունը կարդալու փուլում ենք։ Արձանագրության մեջ հիշատակվում է Բագրատ III Կյուրոպաղատը, իսկ միջին մասում նշվում է քրոնիկոն (որն այդ ժամանակաշրջանում տարեթիվը նշելու ձևն էր) 984 թվական։ Բագրատն այս թվականին Կյուրոպաղատի կոչում չի կրել։ Որպես կանոն, քրոնիկոնը նշվում է վերջում։ Ուստի 984 թվականը պետք է լիներ տաճարի շինարարության սկզբի տարեթիվը, իսկ շինարարությունն ավարտվել է այն ժամանակ, երբ Բագրատն արդեն ուներ Կյուրոպաղատի տիտղոսը։ «Մկրտիչը» ուղղակիորեն կարդացվում է, և թվում է, թե այս տաճարն անվանակոչվել է Մկրտչի անունով»,- ասում է Լևան Ծիքարիշվիլին։
Արձանագրությունն ամբողջական չէ, քանի որ բացակայում է քարի մի մասը՝ մոտ 50 սմ։ «Հետազոտական կենտրոնի» անդամները կարծում են, որ քարն օգտագործվել է երկրորդական նպատակներով և դրա համար էլ այն տեղադրվել է ամբիոնի մոտ։ Ըստ նրանց՝ մինչև 19-րդ դարը, երբ հայ համայնքը կառուցել է եկեղեցի, հին տաճարը պետք է ավերված լիներ։
Ագանայի եկեղեցին մշակութային ժառանգության հուշարձանի կարգավիճակ է ստացել 2012 թվականին, սակայն այսօր այն մնացել է առանց տանիքի ու ավերվում է։ Մշակույթի նախարարությունը և նրան կից Մշակութային ժառանգության պահպանության գործակալությունը չեն արձագանքում տաճարում արձանագրության հայտնաբերմանը։
