Լրահոս

Խորհրդարանում մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակի 2021 թվականի զեկույցը ներկայացնելիս հանրային պաշտպանը հայտարարել է, որ անցած տարի իրավունքների պաշտպանության առումով իրավիճակը էապես չի բարելավվել. «Ավելին, մի շարք ուղղություններով ունենք զգալի վատթարացում»։

«2021 թվականին տեղի ունեցավ հուլիսի 5-ը: Երկրի նորագույն պատմության ամենադժվար և գուցե տխուր օրերից մեկն էր, երբ մարդու իրավունքների և անվտանգության համար պատասխանատու պետական ​​գերատեսչությունները փաստացի չէին գործում։ Ցանկանում եմ ձեզ կարդալ հուլիսի 5-ի բռնությունների կազմակերպիչների հայտարարությունները, որոնք նրանք հրապարակայնորեն արել են հեռուստատեսությամբ հունիսի 19-ին, 21-ին, 23-ին, ինչպես նաև այլ օրերին. «Ես ձեզ կոչ եմ անում դուրս գալ և բռնություն գործադրել: Բռնություն գործադրելուց զերծ մնացողները մեզ հետ չեն։ Ոչ, թե 2013, այլ 2013 թվականի քառակուսին պետք է կազմակերպենք»։ Հանրահավաքի կազմակերպիչները նաև ակնարկել են, որ հուլիսի 5-ին լրագրողների նկատմամբ բռնությունն ընդունելի է և ցինիկաբար հայտարարել են. «Մի՞թե չի կարելի ոտքով հարվածել նման լրագրողներին։ Ճիշտ չէ՞ նրանց ասֆալտի վրա քարշ տալը»: Կան հանրությանը հասանելի արձանագրություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ այս անձինք հուլիսի 5-ին քաղաքացիներին ցուցումներ են տվել՝ շարժվել և գործել. «Ոչ թե, ո՛չ բռնությանը, այլ դուք պարտավոր եք բռնություն գործադրել հանուն հայրենիքի, բռնություն գործադրել հանուն երկրի, հանուն սրբության»։ Հանրահավաքի այս հայտարարության հեղինակին բռնություն հրահրելու մեղադրանք չի առաջադրվել։

Ուզում եմ հարց տալ՝ գիտեմ, որ խորհրդարանում շատ իրավաբաններ կան, հետաքրքիր է՝ այս անձանց նկատմամբ հուլիսի 5-ի բռնությունները կազմակերպելու համար կա՞ գոնե մեղադրանք ներկայացնելու չափանիշ, այսինքն՝ հիմնավոր ենթադրություն։ Նաև զարմանում եմ, թե ինչո՞ւ նման նախապես հայտարարված, հրապարակային ու բազմիցս սպառնալիքներից հետո համապատասխան թվով իրավապահներ տեղում չմոբիլիզացվեցին։ Ինչո՞ւ նրանց հնարավորություն տրվեց բռնություն գործադրել քաղաքացիների հանդեպ»,- ասել է Նինո Լոմջարիան։

Ըստ հանրային պաշտպանի՝ իշխանությունները ոչ միայն չկարողացան կանխել հուլիսի 5-ին քաղաքացիների նկատմամբ բռնությունները, այլ հակառակը՝ «բարձրաստիճան պաշտոնյաների նախապես և խտրական հայտարարությունները դրդեցին վերոնշյալ բռնությանը»։

«Այս իրադարձություններից ամենալուրջը, թերևս, այն է, որ հուլիսի 5-ի բռնությունների կազմակերպիչներն այն մարդիկ են, ովքեր բացահայտ կրում են Ռուսաստանի բռնի և մարդու իրավունքները անտեսող, հակադեմոկրատական ​​քաղաքական գաղափարախոսությունը Վրաստանում։ Գաղափարախոսություն, որը դեմ է Վրաստանի Սահմանադրությանը և այս երկրի բնակչության բացարձակ մեծամասնության կամքին եվրաատլանտյան նկրտումների վերաբերյալ։ Հանրային պաշտպանը սահմանադրական հայց է պատրաստել՝ պատճառաբանելով, որ այս տեսակի քաղաքական ուժը [նկատի ունի «Պահպանողական շարժում/Ալտ ինֆո»] պետք է վերացվի Սահմանադրական դատարանի միջոցով։ Մենք դիմել ենք թե՛ խորհրդարանի անդամներին, թե՛ նախագահին, որ այս հայցով կարող են դիմել Սահմանադրական դատարան։

Միևնույն ժամանակ, երբ ռուսական, հակաժողովրդավարական, հակապետական ​​գաղափարախոսական խմբերը հզորանում են, խրախուսվում և լուսաբանվում են իրենց հանցավոր գործունեությունը, երկրում սահմանափակվում է ժողովրդավարական տարածքը։ Մասնավորապես, նկատվում է խոսքի ազատության տարածության նվազման միտում։

Լրագրողները, քաղաքացիական ակտիվիստները և իրավապաշտպանները ստիպված են աշխատել վտանգավոր և թշնամական միջավայրում։ 2021 թվականին ավելացել են քննադատական ​​լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների դեմ ֆիզիկական հարձակումների դեպքերը, այդ թվում՝ նախընտրական շրջանում։ Լրագրողների, հատկապես քննադատական ​​լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների նկատմամբ ցինիկ և արհամարհական վերաբերմունքը դարձել է քաղաքական պաշտոնյաների պրակտիկա, քննադատական ​​լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հաճախակի թույլ չտալը պետական ​​գերատեսչությունների միջոցառումներին և նրանց վարկաբեկելուն ուղղված հայտարարությունները»,- ասաց Նինո Լոմջարիան։

Ըստ Հանրային պաշտպանի զեկույցի՝ 2021 թվականին, ինչպես և նախորդ տարիներին, իրավապահները հաճախ են անհամաչափ ուժ կիրառել քաղաքացիների հավաքները ցրելու դեպքերում, ակտիվորեն դիմել հավաքի մասնակիցների վարչական կալանքի, որը շատ դեպքերում չի բավարարել սույն օրենքի պահանջները և ստացել է հավաքների ազատությանն անհիմն միջամտության ձև։

«Հավաքների ընթացքում, 1984 թվականին ընդունված Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգիրքը, որն անհամատեղելի է գործող սահմանադրական կարգին, շարունակում է կիրառվել իրավունքներին չհիմնավորված միջամտության համար։

Այս արատավոր պրակտիկայի կիրառումը հիմնավոր կասկածներ է առաջացնում, որ իրավախախտումների մասին օրենսգրքի բարեփոխման ձախողման պատճառը, որը բազմիցս հայտարարվել է, ցուցարարների նկատմամբ մարդու իրավունքների չափանիշներին անհամապատասխան մեխանիզմների կիրառումն է, ինչը հեշտացնում է իրավապահ մարմինների, ինչպես նաև դատարանների համար, որպեսզի շրջանցեն մարդու իրավունքների համապատասխան չափանիշները և կայացնեն որոշումներ, որոնք խախտում են հավաքի մասնակիցների իրավունքները։

Անցյալ տարվա սեպտեմբերի 13-ին տագնապալի էր Վրաստանի քաղաքացիների, այդ թվում՝ քաղաքացիական սեկտորի ներկայացուցիչների, լրագրողների, քաղաքական գործիչների, պատգամավորների, հոգևորականների, դիվանագիտական ​​առաքելությունների հսկողության և մոնիթորինգի նյութերի աննախադեպ արտահոսքը։ Արտահոսած ֆայլերը պարունակում են աննախադեպ քանակությամբ անձնական կյանքի տվյալներ, որոնք ստացվել են ենթադրաբար անօրինական գաղտնալսումներից և հսկողությունից: Բացի այդ, նյութերում իբր կան անչափահասների նկատմամբ սեռական բռնության, հանցագործության մասին ենթադրյալ չհայտնելու և իրավապահ մարմինների կողմից լիազորությունների չարաշահման փաստեր։ Հավանաբար, ապօրինի և լայնածավալ հսկողությունը երկրում տոտալ վերահսկողության սպառնալիք է ստեղծում»,- ասել է հանրային պաշտպանը։

Նինո Լոմջարիայի խոսքով՝ երկրում քաղաքական իրավունքների պաշտպանության չափորոշչի վատթարացումն արտացոլվել է նաև ընտրական իրավունքների իրացման մեջ։ Ըստ Հանրային պաշտպանի՝ 2021 թվականի ՏԻՄ ընտրությունների ընթացքում բացահայտվել է ապօրինի և խտրական աշխատանքից ազատման 69 դեպք, ինչպես նաև մանկապարտեզներում և հանրակրթական դպրոցներում աշխատող անձանց նկատմամբ քաղաքական ճնշումների և անձնական տվյալների ապօրինի մշակման դեպքեր: Ընդդիմության 59 թեկնածուների նկատմամբ կիրառվել են ճնշումներ և ահաբեկումներ, ինչի արդյունքում, չնչին բացառություններով, նրանք հանել են իրենց թեկնածությունը։ Հանրային պաշտպանը կիսում է տեղական և միջազգային կազմակերպությունների գնահատականները, որ ընտրողների նկատմամբ ենթադրյալ ահաբեկման և ճնշումների փաստերը, ստեղծված վախեցնող միջավայրը կազդեն ընտրողների մի մասի կամքի ազատ արտահայտման վրա։