TI. Մեդիան սահմանափակող նոր փոփոխությունները նպատակ ունեն ոչնչացնել քննադատական ​​հեռուստաընկերությունները

Փետրվարի 19-ին «Վրացական երազանքը» նախաձեռնել է «Հեռարձակման մասին» օրենքում փոփոխությունների երկու փաթեթ։

Առաջին փաթեթի համաձայն՝ արգելվում է հեռարձակողին ուղղակի կամ անուղղակի ֆինանսավորում (կանխիկ կամ նյութական այլ օգուտներ) ստանալ օտարերկրյա ուժից։ Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ Վրաստանը նշում է, որ կարգելվի ոչ միայն ուղղակի ֆինանսական օգնությունը, այլև սարքավորումների փոխանցումը, ուսուցումը, ԶԼՄ-ների զարգացման ծրագրերը և այլն։ Միակ բացառությունը կոմերցիոն գովազդի, հեռուստաշոփինգի, հովանավորչության և ծրագրում արտադրանքի (ապրանքների/ծառայությունների) տեղադրման համար գումար ստանալն է: Արգելվում է նաև օտարերկրյա ուժի կողմից հեռարձակողի ծառայություններ գնելը և/կամ ուղղակի կամ անուղղակիորեն ֆինանսավորել կամ համաֆինանսավորել ծրագրի պատրաստումը և/կամ հեռարձակումը:

«Օտարերկրյա ուժ է համարվում ցանկացած ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ, պետական ​​մարմին կամ կազմակերպություն, որն այս կամ այն ​​կերպ կապված է այլ պետության հետ: Նման անձի կողմից ցանկացած օգնություն կարգելվի՝ անկախ նրանից, թե որքան բարեկամական և անհրաժեշտ է այն այս երկրին ծառայելու համար», - նշել են կազմակերպությունից։

Փոփոխությունների երկրորդ փաթեթի համաձայն՝ փաստերի ճշգրիտ և արդարացի հաղորդման, գաղտնիության և այլ հարցերի վերաբերյալ բողոքները կարող են ներկայացվել ինչպես հեռարձակողի ինքնակարգավորման մեխանիզմի շրջանակներում, այնպես էլ Հաղորդակցության հանձնաժողով։ Ըստ «Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ-Վրաստանի»՝ այս գործառույթն իրականում փոխանցվելու է Հաղորդակցության հանձնաժողովին, քանի որ եթե նպատակը հեռարձակողին պատժելն է, ապա հավանականությունը, որ անհատը բողոք ներկայացնի ինքնակարգավորման մեխանիզմի շրջանակներում, այլ ոչ թե Հանձնաժողով, գրեթե զրոյական է։ Խախտման դեպքում Հանձնաժողովը կարող է հեռարձակողի նկատմամբ նշանակել տուգանք՝ կախված հանգամանքներից՝ տարեկան հասույթի 0,5%-ի, 1%-ի կամ 3%-ի չափով, կասեցնել կամ ուժը կորցրած ճանաչել հեռարձակողի լիցենզիան։

Ընդլայնվում են փաստերի պատշաճ ճշգրտության, արդարության և անաչառության պահանջները: Ըստ փոփոխության՝ «հեռարձակողին արգելվում է լրատվական ծրագրում լուսաբանել քաղաքական կամ այլ տեսակի հակասություններ կամ հանրային քաղաքականության արդի խնդիրներ արտացոլող տեղեկատվություն՝ ելնելով հեռարձակողի անձնական վերաբերմունքից կամ կարծիքից։ Անթույլատրելի է ծրագրում որևէ քաղաքական կուսակցության, հասարակական, կրոնական միավորման կամ այլ շահագրգիռ խմբի կողմնակից կամ դեմ դիրքորոշում արտահայտելը:

«Այս նորմը ոչ այլ ինչ է, քան Հաղորդակցության հանձնաժողովի լիազորություն՝ միջամտելու հեռարձակողի խմբագրական քաղաքականությանը, որն անխուսափելիորեն կհանգեցնի գրաքննության կամ նույնիսկ ինքնագրաքննության»:

Նաև ավելացվել է պահանջ, որ հեղինակային ծրագրում պատշաճ կերպով ներկայացվեն «բոլոր համապատասխան այլընտրանքային կարծիքները»՝ խուսափելով փաստերի կամ կարծիքների խեղաթյուրումից և հակասական կարծիքների սխալ մեկնաբանությունից: Այս անորոշ նորմը Հաղորդակցության հանձնաժողովին թույլ կտա դիտարկել հեռարձակողի ցանկացած մեկնաբանություն որպես «փաստի կամ կարծիքի» խեղաթյուրում», - նշում է Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ-Վրաստանը։

Կազմակերպությունը նշում է, որ օրենքում ավելացվում է հատուկ հոդված, որն իբր ծառայում է «անձնական կյանքի անձեռնմխելիության» պաշտպանությանը։ Օրինակ՝ նորմերից մեկի համաձայն՝ «պետական ​​կամ մասնավոր հիմնարկի տարածքում տեսա-ձայնագրություն պատրաստելիս անհրաժեշտ է համապատասխան հիմնարկի լիազորված անձի համաձայնությունը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նյութի չարտոնված պատրաստումը հիմնավորված է հանրային շահով»։

«Առաջին հերթին հեռարձակվող լրատվամիջոցների և հատկապես հետաքննական լրատվամիջոցների համար տեսա և ձայնագրություններ անելու իրավունքի սահմանափակումը նշանակում է խլել դրա գործառույթը։

Նաև նման սահմանափակումների համար անընդունելի է պետական ​​և մասնավոր հաստատություններին հավասարեցնելը և նրանց նկատմամբ նույն պաշտպանության չափանիշը կիրառելը, քանի որ հարկատուների միջոցներով գոյություն ունի պետական ​​հաստատություն, և նրանք պետք է կարողանան ստանալ, այդ թվում՝ տեսալսողական տեղեկատվություն հանրային հաստատության գործունեության մասին, առանց որևէ մեկի թույլտվության։

Երրորդ, երբ խոսքը վերաբերում է բացառությանը, հարցեր են ծագում «հանրային շահ» հասկացության բովանդակության վերաբերյալ։ Երբ հեռարձակողը լուսաբանում է որոշակի իրադարձություն, այն հստակ առաջնորդվում է «հանրային շահով»: Հակառակ դեպքում նրա ծրագրերը պարզապես անհետաքրքիր կլինեն հանրության համար։ Թե ինչ է իրենից ներկայացնում հանրային շահը, պետք է որոշումներ կայացվեն հեռարձակողի խմբագրական քաղաքականության ոլորտում՝ տեղեկատվական շուկայի պահանջներին համապատասխան։

[...] Բնական է, որ ժողովրդավարական հասարակությունում պետք է պաշտպանված լինի գաղտնիությունը, բայց այս հարցը պետք է լուծվի մասնավոր իրավունքի շրջանակներում, անհատի կողմից դատարանում հայցի միջոցով, այլ ոչ թե հեռարձակողի գործունեությանը վարչական միջամտությամբ»,- նշում է Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլը՝ հավելելով, որ փոփոխությունների երկրորդ փաթեթը ներառում է նաև այլ կասկածելի նորմեր։

Կազմակերպության եզրակացության համաձայն՝ «Վրացական երազանքի» նախաձեռնած փոփոխությունների հիմնական նպատակն է.

• Թուլացնել կամ ամբողջությամբ վերացնել անկախ լրատվամիջոցները՝ սահմանափակելով նրանց ֆինանսական եկամտի աղբյուրները։ Միջազգային հանրության կողմից առաջին հերթին «Վրացական երազանքի» կառավարության համար միջազգային ծրագրերի կասեցման մասին, մյուս կողմից՝ քաղաքացիական հասարակությանը, հատկապես վրացական լրատվամիջոցներին աջակցելու մասին խոսելու ֆոնին, նման նորմերի ներդրման արդյունքում անկախ լրատվամիջոցներն այլևս չեն ստանա ֆինանսական կամ այլ տեսակի օգնություն։
• Լրատվամիջոցներում պետք է մտցվի գրաքննություն կամ ինքնագրաքննություն, իսկ քննադատական ​​ալիքների արտադրության վրա բովանդակային վերահսկողություն սահմանվի։ Գրաքննության գործառույթը կփոխանցվի Հաղորդակցության հանձնաժողովին՝ մի մարմնի, որը տարիների ընթացքում բազմիցս ապացուցել է իր կողմնակալությունը հօգուտ իշխանության և ի վնաս անկախ լրատվամիջոցների։
• Ստեղծել նպաստավոր պայմաններ ռուսական և հակաարևմտյան քարոզչության և ապատեղեկատվության տարածման համար։ Թուլացնելով կամ իսպառ վերացնելով անկախ հեռուստաալիքները մեդիա տարածությունից, ինչպես նաև սահմանափակումներ մտցնելով արևմտյան մեդիա ծրագրերի վրա՝ շահեկան վիճակում կհայտնվեն այն հեռուստաալիքները, որոնցից հեռուստադիտողները հիմնականում ստանում են ապատեղեկատվություն և հակաարևմտյան հռետորաբանություն։