“Qərardan çox razı olmasam da, yenidən istintaq aparılmalı olduğu üçün sevinirəm. Strasburq Məhkəməsi mənim üçün ən vacib olanı deyir ki, iş səmərəsiz araşdırılıb”, - Malxaz Maçalikaşvili Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin oğlu, 19 yaşlı Temirlan Maçalikaşvilinin qətl işi ilə bağlı bugünkü qərarına belə münasibət bildirib.
Əsas xəbərlər
“Buradan görünür ki, bu cinayəti törədən Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti bu işin istintaqına özü başlayıb və bu cinayətin müəllifi olduğu üçün işləri öz xeyrinə təşkil edə bilməyib. Atəş açılmasına gəlincə, Avropa Məhkəməsi deyir ki, iş araşdırılmayıb, ona görə də birbaşa deyə bilmərik ki, həmin şəxs dövlət tərəfindən öldürülüb.
Mənim üçün ən vacib və önəmli olan Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin bu işdə həddən artıq çox pozuntu olduğunu və işin səmərəli araşdırılmadığını deməsidir. Bu dərhal qəsdən baş verdi ki, Strasburqda bu işdə bizə tam haqq qazandırılmasın. Ona görə də bizə zərərçəkmiş statusu vermədilər, ona görə də baş vermiş qanun pozuntularından apellyasiya şikayəti verə bilmədik.
Biz işin istintaqa qaytarılması üçün mübarizə aparacağıq. Məsuliyyətin kimin üzərinə düşməsinə gəlincə, mən dəfələrlə həmin şəxslərin adlarını çəkmişəm və indi də - Qomelauridən başlayaraq bu mövqeyimdə qalıram”.
Maçalikaşvili ailəsi adından Sosial Ədalət Mərkəzi Avropa İnsan Hüquqları üzrə Vəkillik Mərkəzi (EHRAC) ilə birlikdə 2019-cu ildə Avropa Məhkəməsinə ərizə təqdim edib. Şikayətçilər Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 2 (yaşamaq hüququ), 3 (işgəncə, qeyri-insani və ləyaqəti alçaldan rəftarın və ya cəzanın qadağan edilməsi) və 13-cü maddələrinin (effektiv daxili müdafiə vasitələri üzrə hüququ) pozulması ilə bağlı iddia irəli sürürdülər. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi iddianı qismən təmin edib. Xüsusilə, prosedural hissədə 2-ci maddənin, yəni yaşamaq hüququnun pozulmasını müəyyən edib və istintaqın səmərəsiz olduğunu hesab edib. Məhkəmənin izahına görə, yaşamaq hüququnun substantiv şəkildə pozulmasını müəyyən etmək mümkün deyildi, çünki istintaqın nöqsanlarına görə sübutları düzgün qiymətləndirmək mümkün olmayıb.
Sosial Ədalət Mərkəzinin qərarla bağlı bəyanatında deyilir ki, məhkəmə onların istintaqla bağlı demək olar ki, bütün tənqidlərini bölüşüb.
“…Onlar arasında ən mühüm sübutların (axtarış zamanı aşkar edilmiş əşyaların, xüsusən də əl qumbarasının) istintaqın birinci mərhələsində götürülməsi prosesində Təhlükəsizlik Xidmətinin iştirakı ilə təzahür edən istintaqın institusional müstəqilliyi prinsipinin pozulması məsələsi də var; həmçinin prokurorluqda aparılan istintaq çərçivəsində xüsusi əməliyyatda iştirak edən zabitlərin dindirilməsinin gecikdirilməsi. Atəş zamanı cib telefonunun və qulaqlıqların yerinin və üzərində qan izlərinin olub-olmamasının qeyri-adekvat araşdırılması; həmçinin istintaq zamanı Maçalikaşvili ailəsi üçün gizli iş materiallarına gec əlçatanlıq və onlara zərərçəkən statusunun verilməməsi. Bununla bağlı məhkəmə, həmçinin zərərçəkmiş statusu olmadığına görə Maçalikaşvili ailəsinin prokurorluğun istintaqa xitam verilməsi ilə bağlı yekun qərarından apellyasiya şikayəti verə bilməməsini də tənqidi qiymətləndirib.
Məhkəmə yaşamaq hüququnun substantiv şəkildə pozulmasını müəyyən edə bilmədi, çünki məhkəmənin özünün də qeyd etdiyi kimi, istintaq o qədər qüsurlu aparılıb ki, işdəki sübutları düzgün qiymətləndirmək mümkün olmayıb. Təəssüflər olsun ki, məhkəmə sübut yükünü dövlətin üzərinə atmadı ki, bu da palatanın hakimlərindən birinin fərqli rəy yazmasına əsas oldu.
Bundan əlavə, məhkəmə 3-cü maddə (işgəncə, qeyri-insani və ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzanın qadağan edilməsi) ilə bağlı hüquqları nəzərə almadı, həmçinin 13-cü maddə (effektiv daxili müdafiə vasitələri hüququ) ayrıca müzakirə edilməmişdir, çünki məhkəmənin fikrincə, 2-ci maddə altında əsas məsələlər artıq qiymətləndirilmişdi.
Bütün hallarda, vacibdir ki, yaşamaq hüququ ilə bağlı istintaq standartlarının pozulmasının aşkarlanması işin milli səviyyədə yenidən açılması və araşdırılması üçün əsas olacaq ki, bu da ümid edirik ki, Maçalikaşvili ailəsinə ədalətə nail olmaq üçün hüquqi imkanlar verəcəkdir”,- Sosial Ədalət Mərkəzi bəyan edir.
Strasburq məhkəməsi müəyyən edib ki, Gürcüstan müraciətçilərə mənəvi ziyana görə 10.000 avro və xərclərə görə 15.000 avro ödəməlidir.
2017-ci il dekabrın 26-da Pankisi vadisində xüsusi əməliyyat zamanı 19 yaşlı Temirlan Maçalikaşvili evinin yataq otağında xüsusi təyinatlılar tərəfindən açılan atəşlə başından ölümcül güllə yarası almışdı. Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti Temirlan Maçalikaşvilini və Pankisi vadisində yaşayan bir neçə başqa şəxsi beynəlxalq terrorçu kimi tanınan Əhməd Çatayevə və onun qruplaşmasına kömək etməkdə ittiham edib. Lakin yaralı Maçalikaşvili 2018-ci il yanvarın 10-da ittiham olunmadan dünyasını dəyişib. Qalanları həbs edilib. Məhkəmə onları təqsirli bilib və həbs cəzasına məhkum edib.
Prokurorluq Temirlan Maçalikaşvilinin ölümcül yaralanması ilə bağlı Cinayət Məcəlləsinin zorakılıq yolu ilə vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadəni nəzərdə tutan 333-cü maddəsinin 3-cü hissəsi ilə araşdırma aparırdı, lakin 25 yanvar 2020-ci ildə cinayət tərkibi olmadığı üçün istintaqa xitam verilib. 2020-ci ilin 27 mart tarixində Xalq müdafiəçisi işin təzələnməsi və Temirlan Maçalikaşvilinin həyatına qəsd olunması faktı ilə bağlı hərtərəfli araşdırma aparılması tələbi ilə Baş Prokurorluğa müraciət edib. Baş Prokurorluq xalq müdafiəçisinin tələbini təmin etməyib.
Malxaz Maçalikaşvili uzun müddət Tbilisidə parlament binası qarşısında davamlı etiraz aksiyası keçirərək oğlunun qətli ilə bağlı işin araşdırılmasını tələb edirdi.
