Կպայքարենք, որ գործը վերադարձվի հետաքննությանը. Մաչալիկաշվիլին՝ Ստրասբուրգի որոշման մասին

«Այստեղից հիմնականում երևում է այն, որ այս հանցագործությունը կատարողը՝ ՊԱԾ-ը, ինքն է սկսել այս գործի քննությունը, և այս հանցագործության հեղինակ լինելով, նա չի կարողացել իրերն իր օգտին դասավորել։ Ինչ վերաբերում է կրակոցներին, ապա Եվրադատարանն ասում է, որ գործը չի քննվել, ուստի ուղղակիորեն չենք կարող ասել, որ այդ անձը սպանվել է պետության կողմից։

Ինձ համար գլխավորն ու կարևորն այն է, թե ինչ է ասում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, որ այս գործով խախտումները չափազանց շատ են, և գործը արդյունավետ չի քննվում։ Անմիջապես միտումնավոր եղավ, որ Ստրասբուրգում այս գործով մենք լիովին չարդարացանք։ Դրա համար մեզ տուժողի կարգավիճակ չտվեցին, ուստի չկարողացանք բողոքարկել այն խախտումները, որոնք եղել են։

Մենք պայքարելու ենք, որ այս գործը վերադառնա նախաքննության: Իսկ թե ով պետք է ստանձնի պատասխանատվությունը, ես բազմիցս նշել եմ այդ անձանց անունները և հիմա էլ մնում եմ այդ պաշտոնում՝ սկսած Գոմելաուրիից»,- ասել է Մալխազ Մաչալիկաշվիլին։

2019 թվականին Սոցիալական արդարության կենտրոնը Մարդու իրավունքների պաշտպանության եվրոպական կենտրոնի (EHRAC) հետ համատեղ դիմում է ներկայացրել Ստրասբուրգի դատարան՝ Մաչալիկաշվիլիի ընտանիքի անունից։ Հայցվորները վիճարկում էին Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 2-րդ (կյանքի իրավունք), 3-րդ (խոշտանգումների, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի արգելում) և 13-րդ (արդյունավետ ներպետական ​​պաշտպանության իրավունք) հոդվածների խախտումները: Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հայցը բավարարել է մասնակի։ Մասնավորապես, դատավարական մասով արձանագրել է կյանքի իրավունքի 2-րդ հոդվածի խախտում և քննությունն անարդյունավետ համարել։ Ինչպես պարզաբանում է դատարանը, կյանքի իրավունքի էական խախտում չի կարող հայտնաբերվել, քանի որ նախաքննության թերությունների պատճառով հնարավոր չի եղել պատշաճ գնահատել ապացույցները։

Սոցիալական արդարության կենտրոնի հայտարարության մեջ ասվում է, որ դատարանը կիսում է հետաքննության վերաբերյալ իրենց գրեթե բոլոր քննադատությունները:

«...այդ թվում՝ հետաքննության ինստիտուցիոնալ անկախության սկզբունքի խախտման հարցը, որը հետաքննության առաջին փուլում հայտնաբերվել է կարևորագույն ապացույցներ (խուզարկությամբ հայտնաբերված առարկաները, հատկապես նռնակը) հանելու գործընթացին անվտանգության ծառայության մասնակցությամբ: Նախաքննության շրջանակներում նաև դատախազության կողմից հատուկ գործողության մեջ ներգրավված սպաների հետաձգված հարցաքննությունը: Բջջային հեռախոսի և ականջակալների գտնվելու վայրի և դրանց վրա արյան հետքերի առկայության ոչ համարժեք ուսումնասիրություն կրակոցի պահին: Նաև հետաքննության ընթացքում Մաչալիկաշվիլիի ընտանիքի համար գործի գաղտնի նյութերին ուշ մուտք գործելը և նրանց տուժողի կարգավիճակ չտալը։ Այս կապակցությամբ դատարանը քննադատական ​​է գնահատել նաև այն փաստը, որ տուժողի կարգավիճակ չունենալու պատճառով Մաչալիկաշվիլիի ընտանիքը չի կարողացել բողոքարկել հետաքննությունը դադարեցնելու դատախազության վերջնական որոշումը։

Դատարանը չի կարողացել հաստատել կյանքի իրավունքի էական խախտում, քանի որ, ինչպես մատնանշում է, քննությունն այնքան թերի է եղել, որ հնարավոր չի եղել պատշաճ կերպով գնահատել գործում առկա ապացույցները։ Ցավոք, դատարանն ապացուցման բեռը չփոխանցեց պետությանը, ինչն էլ հիմք դարձավ պալատի դատավորներից մեկի կողմից հակասական կարծիք գրելու համար։

Բացի այդ, Դատարանը չի դիտարկել 3-րդ հոդվածի հետ կապված իրավունքները (խոշտանգումների, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի արգելում) և առանձին չի դիտարկել 13-րդ հոդվածը (արդյունավետ ներպետական ​​պաշտպանության իրավունքը), քանի որ, իր կարծիքով, էական խնդիրները 2-րդ հոդվածի տակ արդեն գնահատված են եղել:

Բոլոր դեպքերում կարևոր է, որ կյանքի իրավունքով հետաքննության չափանիշների խախտումը հիմք դառնա գործի վերաբացման և հետաքննության ազգային մակարդակով, ինչը, հուսով ենք, Մաչալիկաշվիլիի ընտանիքին կտա արդարության հասնելու օրինական հնարավորություններ»,- նշում են Սոցիալական արդարության կենտրոնից։

Ստրասբուրգի դատարանի որոշմամբ՝ Վրաստանը Մաչալիկաշվիլիի ընտանիքին պետք է վճարի ընդհանուր առմամբ 25000 եվրո՝ 10 000 ոչ նյութական վնասի, 15 000՝ դատական ​​ծախսերի համար։

2017 թվականի դեկտեմբերի 26-ին 19-ամյա Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլին Պանկիսիի հովտում հատուկ գործողության ժամանակ իր տան ննջասենյակում մահացու հրազենային վիրավորում է ստացել։ Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիին և Պանկիսիի հովտում ապրող մի քանի այլ անձանց մեղադրել է միջազգային ահաբեկիչ ճանաչված Ահմեդ Չատաևին և նրա խմբին օգնելու մեջ, սակայն վիրավոր Մաչալիկաշվիլին մահացել է 2018 թվականի հունվարի 10-ին՝ առանց մեղադրանքի։ Մնացածը ձերբակալվել են։ Դատարանը նրանց մեղավոր է ճանաչել և դատապարտել է ազատազրկման։

Դատախազությունը Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի մահացու վիրավորման փաստով հետաքննություն էր վարում քրեական օրենսգրքի 333-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, որը ենթադրում է պաշտոնեական լիազորությունների հնարավոր չարաշահում բռնությամբ, սակայն 2020 թվականի հունվարի 25-ին հետաքննությունը կարճվել էր՝ պատճառաբանելով հանցավոր արարքի բացակայությունը: Հանրային պաշտպանը 2020 թվականի մարտի 27-ին դիմել է Գլխավոր դատախազություն՝ գործը երկարաձգելու և Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի կյանքի իրավունքի խախտման փաստով լիարժեք քննություն իրականացնելու խնդրանքով։ Գլխավոր դատախազությունը չի ընդառաջել հանրային պաշտպանի պահանջին:

Մալխազ Մաչալիկաշվիլին երկար ժամանակ շարունակական բողոքի ցույց էր անցկացնում Թբիլիսիում՝ խորհրդարանի շենքի դիմաց և պահանջում էր հետաքննել իր որդու սպանության գործը։