Təkcə bu bir hadisə belə hökumətin Balda Kanyonunu qorumaq üçün mübarizə aparan yerli sakinləri sıxışdırdığına inandırmaq üçün kifayətdir. Lakin bununla yanaşı, başqa hallar da var: aksiyanın təşkilatçıları və iştirakçılarına qarşı Martvili polisinə çoxsaylı şikayətlər verilib – fəallar dindirilmədən dindirilməyə aparılırlar; Sərmayəçi və onun nümayəndələri iki dəfə “Balda kanyonu mühafizəçiləri”nə hücum edərək döyüblər; Sərmayəçi hökumətin dəstəyi ilə aksiyanı gözdən salmaq üçün sosial şəbəkələrdə və mediada mütəşəkkil məlumat kampaniyasına başlayıb.
Əsas xəbərlər
2 ildən sonra qanunpozuntusu haqqında protokol
2023-cü ilin dekabrın 7-də Ətraf Mühitə Nəzarət İdarəsi Balda kanyonunu qorumaq üçün yaradılmış qrupun fəal üzvü olan Balda kənd sakini Nino Silaqava barəsində inzibati xəta haqqında protokol tərtib edib. Silaqava su obyektinin özbaşına tutulmasında ittiham edilir (İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 48-ci maddəsi).
Abaşi çayının suyu Balda qəsəbəsi ilə tarlaları ayırır. Çayın üzərində yalnız piyada körpüsü var. O biri tərəfdə isə Baldalıların iaşə obyektləri və ailə mehmanxanaları var. Kağu şəlaləsi də oradadır. Çox sayda turist ilin bütün fəsillərində, xüsusən də yayda buranı ziyarət edir. Çayın o biri sahilində Martvili merinin birinci müavini Aleksandre Xurtsilavanın da restoranı var. Baldalılar odun və ot daşımaq üçün sudan keçməlidir. Məhz buna görə də dəfələrlə meriyadan avtomobil körpüsünün təşkili tələb olunub. İmtinadan sonra iki il bundan əvvəl maşınla, traktorla, öküzlə daha asan və təhlükəsiz keçmək üçünonlar öz zəhmətləri ilə çayın yatağına beton plitələr düzüblər.
Keçən il Martvili meriyası Kağu şəlaləsinə gedən piyada körpüsünə gedən yolu beton örtüklə təmin edib. Bundan sonra merin müavini Aleksandr Xurtsilava yolu çaya döşənmiş plitələrlə birləşdirib.
Bu yoldan təkcə Baldalılar deyil, Martvili merinin birinci müavini, Meşə Təsərrüfatı və Ətraf Mühitə Nəzarət İdarələrinin işçiləri, Martvilinin Təbiət Abidələrinin İdarəsi də faydalanıb və iki il ərzində heç kim Baldalıların qanunu pozduğunu deməyib. 27 dekabr 2022-ci ildə Martvili Təbiət Abidələri İdarəsinin direktoru Zaza Qaqua hətta sosial şəbəkədə dərc olunan yazıda Kağu şəlaləsinə yeni giriş yolunun təşkilinə görə Martvili Bələdiyyəsinə təşəkkür edib. Yazıya Zaza Qaquanın çayda plitələrlə döşənmiş yolda maşın sürdüyünü göstərən video əlavə olunub.
İş materiallarına görə, Ətraf Mühitə Nəzarət İdarəsi oktyabrın 8-də Abaşi çayının suyuna plitələr döşənməsi faktı ilə bağlı icraata başlayıb və cəriməni nəzərdə tutan protokol isə Baldalıların sərmayəçinin və onun işçilərinin yolunu kəsib, kəndə daxil olmalarına mane olduqdan sonra tərtib edilib. Bundan əvvəl fəallardan biri Tazo Ruxaia sərmayəçinin nümayəndələri tərəfindən döyülüb və buna görə daha çox insan öz etirazını bildirib. Həmin gün yerli əhalinin daim növbə çəkdiyi Baldada çadır qurulub və Balda Kanyonunda işlər 3 aydır dayandırılıb.
Martvili Maqistrat Məhkəməsi Silaqavaya qarşı tərtib edilmiş ilk protokola hələ baxmayıb. Bu arada, Ətraf Mühitə Nəzarət İdarəsi ikiqat cəriməni nəzərdə tutan ikinci pozuntuya görə də protokol tərtib edib - onlar Silaqavanı çayının yatağından plitələri götürməyə məcbur edirlər.
Mülki Fəallıqlar Mərkəzinin hüquqşünası Vladimir Kutateladze hesab edir ki, Nino Silaqava və həmkəndlilərinin əməllərində cinayət faktı yoxdur.
“Mübahisə olunan normanın – “su obyektinin özbaşına tutulması” məzmununun hüquqi tərifi nəticəsində belə nəticəyə gəlmək olar ki, bu norma su obyektini və ya onun bir hissəsinin (çay, göl, su anbarı, yarğan və s.) tikililərlə hasarlanması və ya digər şəxslərin giriş-çıxışının məhdudlaşdırılmasını özbaşına (qanunla müəyyən edilmiş icazə olmadan) qadağan edir.
Buradaki halda çayın dibinə beton plitələr qoyulur. Su heç bir məhdudiyyət olmadan axır və plitələrin heç bir təsiri yoxdur. Çayın sözügedən sahəsi hər kəsin istifadəsinə verilir və bütün kənd bundan bəhrələnir. Aydındır ki, çaya hər hansı şəkildə sahib çıxmaqdan söhbət gedə bilməz. Plitələr çayın yatağına ancaq ona görə qoyulur ki, vətəndaşlar çayı təhlükəsiz şəraitdə keçsinlər”.
- Hüquqşünas hesab edir ki, məhkəmə Silaqava barəsində inzibati icraatı dayandırmalıdır.
Nazirliyin müxtəlif qurumlarının, o cümlədən Ətraf Mühitin Mühafizəsi və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi rəhbərlərindən soruşduq: beton tökülməsindən xəbəri olduğu halda, niyə inzibati xəta haqqında protokolun əvvəllər deyil, 7 dekabr 2023-cü ildə tərtib edildiyini. O cümlədən Qorunan Ərazilər Agentliyi də çayda plitələr olduğunu bilirdilər və ondan özləri də faydalandığı halda; Su obyektinin özbaşına tutulması özünü nədə ifadə edib? Çayda hər hansı bir maneəmi var, dayanıb və axmırmı, bir yerəimi toplanır, balıq daha hərəkət edə bilmirmi, kimsə onu tutub başqasına manemi olur? Nazirliyin bu hərəkəti “Balda kanyonu mühafizəçiləri”nə qarşı hərəkətlə onlara təzyiq və əziyyət vermək məqsədimi daşıyır? Nazirlik heç bir sualımıza cavab verməyib və ictimaiyyətə də heç bir məlumat verməyib.
“Balda kanyonunun Saxlanması Naminə” təşəbbüs qrupunun fəalı Tsotne Tvaradzenin sözlərinə görə, o və onun dəstəkçiləri, təxminən on gənci sərmayəçi ilə qohum olan bir qadın polisə şikayət edir və onları fəalları təqib etməkdə ittiham edir. Təqib - qeyri-qanuni izləmə, yaxud arzuolunmaz ünsiyyətin qurulması və ya hər hansı digər qəsdən, sistemli şəkildə həyata keçirilən və insanın psixi iztirablarına səbəb olan, şəxsi həyat tərzini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməyə məcbur edən hərəkət və Cinayət Məcəlləsi ilə cəzalandırılan cinayətdir. Fəalların əllərində əksini sübut edən sübutlar olsa da, onlar dəfələrlə polisə dindirilməyə çağırılıblar.
“Qorxutma kampaniyasının bir hissəsi avqust-sentyabr aylarında Baldadakı ailə mehmanxanalarının kütləvi yoxlanması olub. Yalnız Balda kanyonunda nəzərdə tutulan layihənin həyata keçirilməsinin əleyhinə olan mehmanxanalar yoxlanılıb.
Avqustun ortalarında, ən qızğın mövsümdə gündə iki dəfə Ətraf Mühitə Nəzarət İdarəsinin qrupları göndərilib ki, guya çaya çirkab suları axıdılır. Görəndə ki, heç bir qayda pozuntusu yoxdur, həmin axşam və ya səhər yenə gəlirdilər. Bir və ya iki dəfə yaxşıdır, amma təsəvvür edin ki, həyətinizdə hər gün yanıb-sönən maşınlar var, kimsə sizi iki gündən bir yoxlayır, bu həm sizin, həm də istirahət edən şəxs üçün narahatçılıqdır”, - Tsotne Tvaradzenin sözlərinə görə, “sərmayəçi və dövlət
onların yeganə məqsədi bizi yormaqdır. Kimisə qorxudalar, bizə problem yaradalar ki, başqalarına örnək olsun. Bizi yormaq, sındırmaq istəyirlər”.
Bir sıra Balda sakinləri onlarla əlaqə saxlanıldığını təsdiqlədilər ki, maddi yardım alan sosial cəhətdən həssas ailələrə və məktəb müəllimlərinə aksiyalarda iştirak etməmək barədə xəbərdarlıq ediblər. Bir neçə müəllim iş saatlarından sonra hələ də çadırda növbə çəkir, lakin onlar şərh verməkdən imtina ediblər.
Dəqiq olmayan məlumatlar və mediada fəallara qarşı mütəşəkkil kampaniya
“Etiraz dəstəkçisi Nino Silaqava çaya beton töküb və özbaşına keçid təşkil edib. Tanıdığımız fəallar buna etiraz etməyiblər. Bildiyimiz qədərilə, insanlar həmin konkret keçiddən istifadə etmək üçün müəyyən məbləğ ödəyirdilər”, – bundan əvvəl də dəfələrlə sərmayəçini dəstəkləyən və fəalları gözdən salan məlumatlar dərc edən “businessinsider.ge” yuxarıdakı xəbəri oxuculara belə təqdim edir.
On media [“commersant.ge”; “imedinews.ge”; “interpressnews.ge”; “bfm.ge”; “bp.ge”; “expressnews.ge”; “bm.ge”; “rustavi2.ge”; “ipress.ge”; “kvira.ge”] sərmayəçinin, Ətraf Mühitin Mühafizəsi və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Qorunan Ərazilər Agentliyi, Milli Turizm İdarəsinin rəhbər şəxslərinin iştirak etdiyi Balda kanyonu ilə bağlı dekabrın 22-də keçirilən görüş haqqında heç bir dəyişiklik, əlavə, dəqiqləşdirmə/cəhd etmədən tam eyni başlıq və mətnlə məlumat yayıb. İclasda eyni dövlət qurumları ilə tenderlərlə bağlı qeyri-hökumət təşkilatlarının əksər nümayəndələri sahə mütəxəssisi kimi iştirak ediblər.
“Görüşdə yerli əhalinin güzəranının yaxşılaşdırılması, eləcə də bütün rayonun və ölkənin inkişafı baxımından layihənin rolu müzakirə olunub. Layihəni həyata keçirən şirkətin, “Kanyon 350”nin təsisçisi Qoqa Merkviladze layihənin əhəmiyyətindən danışıb. “Turizm sektoru bu layihənin gətirdiyi faydaları açıq şəkildə görüb. Əməkdaşlığımız fəal şəkildə davam edəcək”, - Qoqa Merkviladze bildirib.
“Bu layihə bizə Martvilidən Baldaya ziyarətçi axınını davam etdirməyə imkan verəcək. Növbəti illərdə Sameqrelo bölgəsində olan digər abidələrin də inkişafı nəzərdə tutulur”, - Mühafizə olunan Təbiətlər Agentliyinin sədr müavini Besik Kusidi bildirib.
“Özəl sərmayəçi cəlb etmək ideal yanaşmadır. Bu, xidmətin keyfiyyətli olacağına zəmanətdir. Özəl sərmayəçi həmişə keyfiyyətli xidmət təklif etməklə daha çox müştəri cəlb etməyə diqqət yetirir”, - deyə Milli Turizm Administrasiyasının rəhbərinin müavini Medea Caniaşvili izah edib.
Martvili və Okatse təbiət abidələrinin administrasiyasının direktoru Zaza Qaqua Balda kanyonu layihəsinin yerli əhali üçün iqtisadi cəhətdən faydalı olduğunu vurğulayıb.
“Martvili Kanyonu, Okatse Kanyonu və Kinçxa şəlaləsi nümunəsi Balda və yaxınlıqdakı kəndlərdə də eyni yaxşı şeylərin olacağını söyləməyə imkan verir. Əgər 10 il əvvəl Martvildə bir neçə mehmanxana var idisə, bu gün 60-dan çox müxtəlif tipli ailə mehanxanaları, 10-dan çox restoran və 5-dən çox ailəvi şərab zavodu fəaliyyət göstərir”, - Zaza Qaqua bildirib.
Nazirlikdən verilən məlumata görə, layihə turizm şirkət və təşkilatlarının nümayəndələri tərəfindən müsbət qiymətləndirilib. İclasda qeyd edildiyi kimi, Gürcüstanın macəra və ekoturizm sahəsində böyük potensialı var və analoji layihələr də bu potensialdan istifadə etməyi hədəfləyir. Bundan əlavə, Balda kanyonunun inkişafı yerli əhalinin özlərinə turistlərə müxtəlif xidmətlər təklif etmək, yerində işlə təmin olmaq və gəlir əldə etmək üçün daha çox stimul verəcək.
Nazirlik tərəfindən təqdim edilən videomaterial və mətnlər də İctimai Yayımçının birinci kanalı (efirdə və internet saytında), Acara Yayımçısı, “Maestro” teleşirkəti tərəfindən də dəyişməz olaraq yayılıb.
Gürcüstanın Jurnalist Etikası Xartiyasının 1-ci prinsipinə əsasən, jurnalist həqiqətə və ictimaiyyətin düzgün məlumat almaq hüququna hörmət etməlidir.
Balda kanyonunu qorumaq üçün yerli əhalinin davam edən etirazları və çikayətləri haqqında məlumatların ictimaiyyətə açıq olmasına baxmayaraq, heç bir xəbər mediası ictimaiyyətə düzgün, dolğun, ədalətli və balanslı məlumat vermək üçün hörmət göstərməyib; Bütün hallarda yerli əhalinin “Balda kanyonu layihəsi”nə etiraz etdiyi, insanların nadir təbiət abidəsinə müdaxiləyə, betonlaşdırılmasına, təhrif edilməsinə qarşı olduğu, icmanın və digər maraqlı şəxslərin iştirakı olmadan qərarların qeyri-şəffaf və qanunu pozuntusu ilə qəbul edildiyi oxucu və izləyicilərdən gizlədilib. Jurnalist vacib faktları gizlətməməlidir.
22 dekabr 2022-ci ildə “Ipress” və “frontnews” agentlikləri “Rustavi 2” teleşirkətinin aparıcısı Onise Janaşianın dekabrın 21-də sosial şəbəkədə dərc etdiyi yazını tam şəkildə dərc edib. Dekabrın 28-də “Kommersant”da eyni yazını ixtisarla dərc edib. Janaşia yazır ki, “layihə bütün mərhələlərdə qanuna tam uyğun şəkildə həyata keçirilir... layihədə nəzərdə tutulan işlərin yarısı artıq tamamlanıb) şəxsi maraqları olan konkret qrup meydana çıxana və kəndi şantaj edib, layihəyə dəstəyi qadağan edənədək…. etiraz fəalları aqressivdir, təkcə şirkət nümayəndələrini deyil, həm də layihəni dəstəkləyən yerli əhalini təhqir edirlər (bu barədə axtarış da başlayıb). Onlar sərmayəçinin ofisinə axışaraq yerindəcə təxribat təşkil ediblər, sonra şikayət ediblər, indi isə sərmayəçinin ofisinə təxribat xarakterli axınını məhkəmədə sərmayəçinin zorakılığı kimi qələmə verməyə çalışırlar”.
“Balda Kanyonunun Saxlanması Naminə” fəalları ilə telefon zəngləri, yazışmalar, üzbəüz görüşlər, onlayn görüşlər, dövlət qurumları ilə ünsiyyət vasitəsilə düzgünlüyünün yoxlanılması mümkün olan məlumatlar, təfərrüatların heç biri agentliklər/onlayn nəşrlər tərəfindən yoxlanılmayıb.
Materialda mətbuat orqanlarının göstərdiyi səylərdən, ictimaiyyətin hüquqlarına hörmətlə yanaşılması, oxuculara düzgün məlumatların çatdırılması istiqamətində atılan addımlardan bəhs edilmir.
Nazirliyin qanun pozuntusunu etiraf etməsi
Yanvarın 15-də Balda kanyonunda nəzərdə tutulan layihə ilə əlaqədar Ətraf Mühitin Mühafizəsi və Kənd Təsərüfatı Nazirliyində Qorunan Ərazilər Agentliyinin Elmi Məsləhət Şurasının iclası keçirilib. Onadək Təbiəti Mühafizə Təşkilatı (SABUKO) qiymətləndirməsini dərc etmişdi ki, qanunvericiliyə əsasən, biomüxtəlifliyin tədqiqi aparılmadan mühafizə olunan ərazi daxilində heç bir fəaliyyət planlaşdırılmamalıdır və belə bir tədqiqat mövcud deyil. “Sabuko”nun direktoru İrakli Maçaraşvilinin sözlərinə görə, nazirliyin nümayəndələri onların qiymətləndirməsi ilə razılaşıblar və görüşdə izah ediblər ki, bu araşdırmanı aparacaqlar.
Məhz bu sessiyadan sonra sərmayəçinin nümayəndəsi Qiorqi Çinçaladze sosial şəbəkədə yazıb: “Razılaşdırılmış görüş baş tutub. Sözügedən görüşə bütün maraqlı tərəflər dəvət olunub.
Belə də davam edəcək və biz məsələni sona çatdıracağıq.
Tədqiqatda iştirak edən insanlar “Balda kanyonu mühafizəçiləri”nin etibar etdikləri və tövsiyələrinə etibar etdikləri insanlardır. Yaxın gələcəkdə adıçəkilən layihədə belə prinsipal olan sənədi görəcəksiniz”.
“Balda kanyonu mühafizəçiləri”nazirliyin və sərmayəçinin əvvəlcədən yazılmış ssenarilərinin olduğunu güman edirlər: “Aparılan araşdırmalar nəticəsində bu layihənin həyata keçirilməsindən heç bir zərər görməyəcəyi qənaətinə gələcəklər. Tədqiqat vaxt, bəlkə də bir neçə ay çəkəcək. Bu araşdırma ilə mübarizəmizə əsas tapmağa çalışacaqlar. Nazirlik araşdırmalar aparılana qədər işlərin dayandırılacağını bildirir. İnsanlar işlərini onsuz da dayandırıblar. Xahiş edirik ki, qanuna zidd qərarlar qəbul etdikləri üçün əvvəlcə bu layihəni ləğv etsinlər, sonra araşdırma aparsınlar. Sərmayəçi artıq gördüyü işlərlə Balda kanyonuna o qədər ziyan vurub ki, artıq araşdırma da tam mənasında aparıla da bilməz. Məqsədimiz təbii abidəni orijinal formada qorumaqdır”, - Tsotne Tvaradze deyir.
Balda kanyonu 2013-cü ildən təbiət abidəsi statusuna malikdir və 8,4 hektar ərazini əhatə edir. Kanyonun ən mühüm hissəsi [24130 kv.m.] Mühafizə Olunan Təbiət Əraziləri Agentliyi tərəfindən 29 noyabr 2022-ci il tarixində 40 il müddətinə “Kanyon 350” MMC-yə verilib. Hərracın elanından 3 gün sonra qeydə alınan hərracda yeganə şirkət iştirak edib.
Şirkətin səhmlərinin 50%-i Qiorqi və Mamuka Merkviladzeyə məxsusdur. Qiorqi Merkviladze həm də ikili, Rusiya və Gürcüstan vətəndaşlığıı olan İrena Xarazovaya məxsus “Zipin Kinçxa” şirkətinin şərikidir.
Balda kanyonunun sahibi olan şirkətin Rusiya əlaqələri şəbəkəsi daha genişdir - şirkətin 35%-lik payının sahibi Mamuka Merkviladze Rusiyadakı gürcü diasporunun vitse-prezidentidir. O 2021-ci ildə o, Moskvada keçirilən görüşdə iştirak edib, harada ki, Gürcüstan və Rusiya arasında hava nəqliyyatının yenilənməsi və iki ölkə arasında vizasız hərəkət məsələləri müzakirə olunub.
O, həmçinin müqavilə şərtlərinə əsasən, Rusiya şirkətinə 800 vaqonu hərracsız təhvil verən “Gürcüstan Dəmir Yolları”nın törəmə şirkəti “GR Logistics & Terminals” şirkətinin direktoru olub.
Mamuka Merkviladzenin həyat yoldaşı Tamar Dudunia Putin administrasiyasının büdcəsi ilə təhsil almış həkim və müğənnidir. Mükafatı vokal müsabiqəsinin qalibi Duduniaya Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu təqdim edəcək. O, Rusiya şou-biznesində fəaliyyət göstərir və rus təbliğatçılarına yaxındır.
Martvili Bələdiyyəsi tərəfindən razılaşdırılan tikinti layihəsi 407 m uzunluğunda asma və piyada cığırının, 16, 5 və 23,9 m uzunluğunda körpülərin, 260 m uzunluğunda asma cığırın və 407 m uzunluğunda roller attraksionunun tikintisini nəzərdə tutur. Yerli sakinlər də layihənin ləğvi üçün məhkəməyə müraciət ediblər.
