Ռուսաստանի «օտարերկրյա գործակալները» Ստրասբուրգի դատարանում հաղթել են հերթական գործը

Ռուսական իշխանություններին հանձնարարվել է փոխհատուցել տուժածներին նյութական և ոչ նյութական վնասների, ինչպես նաև դատական ​​ծախսերի համար։ Դատարանը սահմանել է ամենամեծ գումարը՝ 955 440 եվրո «Ազատություն» ռադիոկայանի ռուսական ծառայության և նրա տնօրեն Անդրեյ Շարիի գործով։ Լրատվական կազմակերպությունը սնանկ է ճանաչվել այն բանից հետո, երբ դատարանները նրան տուգանել են ավելի քան 1 միլիարդ ռուբլով 2021-2022 թվականներին՝ օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքին չենթարկվելու համար։

Դատարանի որոշմամբ փոխհատուցման իրավունք ունեցողների թվում են՝ բլոգեր Յուրի Դուդը, քաղաքագետ Եկատերինա Շուլման, քաղաքական գործիչ Լյուբով Սոբոլը, «Կարևոր պատմություններ» և «Մեդիազոնա» նախագծերի աշխատակիցները, «Դոժդ» հեռուստաալիք, Bellingcat և The Insider հրատարակություններ, Եվգենիա Ալբացը և նրա «Նոր ժամանակներ» հրատարակությունը, «Միջազգային հուշահամալիրը» և նրա խորհրդի նախագահ Յան Ռաչինսկին, «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոն և խորհրդի նախագահ Ալեքսանդր Չերկասովը, Հիմնադրամ «Հանրային դատավճիռը», Խորհրդատվության և ուսուցման երիտասարդական կենտրոնի տնօրեն Թեմուր Քոբալիան և այլք:

«Դիմող կազմակերպություններին որպես «օտարերկրյա գործակալներ» նշելը ոչ միայն չարդարացված և վնասակար էր նրանց գործունեության համար, այլև զգալի զսպող և խարանող ազդեցություն ունեցավ։ Այս պիտակը ցույց էր տալիս, որ նրանք գտնվում են օտարերկրյա վերահսկողության տակ՝ անտեսելով այն փաստը, որ այդ կազմակերպություններն իրենց տեսնում են որպես ազգային քաղաքացիական հասարակության անբաժանելի մաս, որը պատրաստ է նպաստել մարդու իրավունքներին, օրենքի գերակայությանը և մարդկային զարգացմանը՝ ի շահ ռուսական հասարակության և նրա ժողովրդավարական համակարգի», - համարում է դատարանը։

Ecodefence-ի գործով որոշման համաձայն՝ դատարանը որոշել է, որ ռուսական օրենսդրության համաձայն «օտարերկրյա գործակալ» տերմինը արտացոլում է հայեցակարգի չափազանց լայն և աննախադեպ մեկնաբանություն: «Այս մեկնաբանությունը իրավական ենթադրություն է ստեղծել, որ օտարերկրյա ֆինանսավորման ցանկացած դեպք նշանակում է օտարերկրյա վերահսկողություն», - ասել է դատարանը:

Որոշման մեջ նշվել է նաև, որ «օտարերկրյա գործակալի գործառույթների կատարում» պաշտոնական տերմինը փոխվել է պարզապես «օտարերկրյա գործակալի»՝ դրանով իսկ ուժեղացնելով դրա բացասական ենթատեքստերը։

Եվրոպական դատարանը նշում է, որ «օտարերկրյա գործակալների» նկատմամբ կիրառվող նոր սահմանափակումները հանգեցրել են նրանց բացառմանը հասարակական կյանքի և քաղաքացիական գործունեության տարբեր ասպեկտներից, ինչպիսիք են՝ պետական ​​պաշտոններ զբաղեցնելը, ընտրական հանձնաժողովներում մասնակցելը, քաղաքական քարոզարշավներին աջակցելը, անչափահասներին կրթելը և երեխաների համար կոնտենտ արտադրելը․ ամրապնդելով այն գաղափարը, որ «օտարերկրյա գործակալների» կարգավիճակ ունեցող կազմակերպությունները և անհատները վտանգ են ներկայացնում հասարակության համար, նրանց պետք է կասկածանքով վերաբերվել և հեռացնել զգայուն տարածքներից:

Սա Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի երկրորդ որոշումն է Ռուսաստանի իշխանությունների կողմից «օտարերկրյա գործակալներ» հայտարարվածների բողոքների վերաբերյալ։ Սակայն սա առաջին դեպքն է, երբ դիմողները եղել են մասնավոր անձինք։ 2022 թվականի հունիսին Ecodefence et al-ն ընդդեմ Ռուսաստանի գործով, որտեղ հայցվորները 73 ռուսական ՀԿ-ներ էին, դատարանը գտավ, որ «օտարերկրյա գործակալների» մասին ռուսական օրենքը խախտում է մարդու իրավունքները։ Այն ժամանակ Ռուսաստանի իշխանություններին պարտավորեցրել էին որպես փոխհատուցում վճարել 1․14 մլն եվրո։

2022 թվականի մարտին՝ Ուկրաինա ներխուժումից անմիջապես հետո, Ռուսաստանը հեռացվեց Եվրախորհրդից։ Այդ ժամանակվանից երկիրը հրաժարվում է կատարել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումները։