Սահմանադրական դատարանը գրանցել է նախագահի հայցը ընտրությունների վերաբերյալ

Նախագահը վիճարկում է Ընտրական օրենսգրքի առանձին հոդվածներ, հրամաններ և Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի որոշումներ։

Հայցում նշվում է, որ ԿԸՀ-ն թույլ չի տվել ընտրատեղամասերն այնպես կահավորել, որպեսզի պաշտպանված լինի քվեարկության գաղտնիությունը, հետևաբար բոլոր էլեկտրոնային ընտրատեղամասերում, որտեղ կիրառվել են էլեկտրոնային քվեաթերթիկներ, խախտվել է ընտրության սկզբունքը։

Սահմանադրական հայցի համաձայն՝ հոկտեմբերի 26-ին բացահայտվել են քվեարկության գաղտնիության խախտման դեպքեր, որոնք վերլուծության արդյունքում պարզվել են այնքան մասշտաբային, որ բացահայտել է ընտրական իրավունքների կարևորագույն սկզբունքի՝ քվեարկության գաղտնիության զանգվածային խախտումը։

«Սա արտահայտվել է նրանով, որ արձանագրված ձայնն արտացոլվել է քվեաթերթիկի մյուս կողմում։ Հատկանշական է, որ նույնիսկ շրջանակ-ծրարը չէր կարող ապահովել գաղտնիության պաշտպանություն: Դա պայմանավորված էր մի կողմից՝ շրջանակ-ծրարի չափսերով, մյուս կողմից՝ քվեաթերթիկի մյուս կողմի մասամբ տեսանելի լինելով ձայների հաշվման մեքենայի մեջ տեղադրելու պահին, նույնիսկ հանձնաժողովի անդամների կողմից տրված քվեաթերթիկը շրջանակ-ծրարում տեղադրելու բացատրված կանոնի պահպանման պայմանների դեպքում։

Բացի այդ, ընտրատեղամասերի բացվելուն պես տեղամասերում զանգվածաբար տեսախցիկներ են տեղադրվել։ Ընտրատեղամասերում տեղադրված տեսախցիկները որոշ դեպքերում դիտարկել են գրանցման գրասենյակի աշխատասեղաններն ու ստուգող մեքենաները, իսկ որոշ դեպքերում՝ քվեախցիկներն ու հիմնական քվեատուփը:

2024 թվականի հոկտեմբերի 26-ի ընտրությունների համար հաստատված քվեաթերթիկի ձևը և առկա նշիչը չէին ապահովում քվեարկության գաղտնիությունը։ Մասնավորապես, մարկերով գունավորված շրջանակը քվեաթերթիկի բարակ նյութի և մարկերի հաստության պատճառով հստակ երևում էր քվեաթերթիկը ձայների հաշվման հատուկ մեքենայի մեջ սահեցնելիս։ Բացի այդ, գրեթե բոլոր ընտրատեղամասերում տեղադրված տեսախցիկները, որոնք ամբողջ օրվա ընթացքում անընդհատ ֆիքսում էին քվեարկության ընթացքը, խնդրահարույց էին՝ ընտրողների մոտ վերահսկողության զգացում ստեղծելով և ընտրությունները ճնշումներից զերծ չլինելու ընկալումով։

Այն, որ էլեկտրոնային քվեարկության ընթացակարգն իրականացվել է 2263 ընտրատեղամասերում, բնականաբար, հատկանշական է գաղտնիության խախտման չափը գնահատելիս։ Այս տեղամասերում գրանցված է եղել ընտրողների ընդհանուր թվի մոտ 90%-ը։ Քանի որ այս տեղամասերում էապես խախտվել է էլեկտրոնային քվեարկության ընթացակարգով քվեարկության գաղտնիությունը, սա լայնածավալ և վճռական ազդեցություն է ունեցել ընտրողների ազատ կամարտահայտման սկզբունքի և, բնականաբար, ընտրությունների արդյունքների վրա»,- ասված է հայցում։

Բացի գաղտնի քվեարկությունից, նախագահը վիճարկում է նաև ընտրությունների համընդհանուրության սկզբունքի խախտումը։ Ըստ հայցի՝ արտասահմանում գրանցված ընտրողների թիվը կազմել է մոտ 96 000, որից ընտրողների մոտ 2/3-ը (ավելի քան 60 000) չի կարողացել մասնակցել ընտրություններին, չնայած այն հանգամանքին, որ լայնորեն հայտնի է, թե որքան բարձր է եղել ընտրողների մասնակցությունը արտերկրի կոնկրետ տեղամասերում։

«Ընտրողների ընդհանուր թիվը կազմել է մոտավորապես 2 միլիոն ընտրող (2 111 834 ընտրող՝ ըստ ԿԸՀ վիճարկվող ամփոփ արձանագրության), հաշվի առնելով, որ ընտրացուցակում գտնվող և ընտրություններին չմասնակցող անձինք կազմել են ընտրողների մոտ 3 տոկոսը։ քվեարկությանը մասնակցած ընտրողների ընդհանուր թիվը, որը գաղտնիության խախտման հետ մեկտեղ, և նա, բնականաբար, էական ազդեցություն է ունեցել ընտրությունների արդյունքների վրա»,- ասում է հայցվոր կողմը։

Ինչպես նշված է հայցում, հաշվի առնելով, որ ավելի քան 270 000 ընտրողներ եղել են Վրաստանի սահմաններից դուրս, ընտրողների մեծամասնությունը կորցրել է ԿԸՀ-ի կողմից ընտրություններին մասնակցելու իրավունքը մինչև բուն քվեարկության օրը, քանի որ հանձնաժողովը պատշաճ ձևով չի ստեղծել իրավունքի օգտագործման երաշխիքներ, չեն բացվել համամասնական թվով տեղամասեր ըստ համապատասխան վայրի, և միևնույն ժամանակ ընտրողներին հնարավորություն չի տրվել իրենց հասանելի տարածքներում պատշաճ գրանցում անցնել։

Հայցի գրանցումից հետո Սահմանադրական դատարանի պլենումը պետք է քննարկի գործն ըստ էության քննության ընդունելու հարցը։