Aprelin 20-də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı Avropa və Mərkəzi Asiyanın 53 ölkəsini əhatə edən ağız boşluğu sağlamlığı ilə bağlı hesabat dərc edib.
Əsas xəbərlər
Hesabatda deyilir ki, ağız boşluğu xəstəlikləri qeyri-mütənasib şəkildə ən həssas və əlverişsiz şəraitdə yaşayan əhali qruplarına təsir edir.
Avropa regionunda 10 ölkə ağız sağlamlığına ildə adambaşına 10 dollardan az, 14 ölkə 11-50 dollar, 29 ölkə isə 51-1000 dollaradək xərcləyir. Xəstələr çox vaxt bu xərcləri öz ciblərindən ödəməli olurlar, çünki dövlət proqramları və sığorta onları yalnız qismən və ya tamamilə əhatə etmir. Gürcüstan adambaşına illik xərclərin 1 dollardan 10 dollara qədər olduğu ölkələr sırasındadır.
Son 30 il ərzində, 1990-2019-cu illər arasında əsas ağız xəstəliklərinin (ilkin və daimi dişlərin kariyesi, dişsizlik, şiddətli periodontit və digər ağız xəstəlikləri) təxmin edilən hallarının sayı 42 milyondan çox, yəni 10% artmışdır.
Diş kariesi ən çox yayılmış qeyri-infeksion xəstəlik hesab olunur. Avropa regionunun 53 ölkəsi arasında Gürcüstan 1 yaşdan 9 yaşa qədər uşaqlar arasında diş kariyesinin yayılmasına görə 18-ci yerdədir. Daimi dişlərdə çürüklərin təxmin edilən yayılması 35,6% - 40,6% arasındadır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı periodontiti kariyesdən sonra ağız boşluğunun əsas xəstəliklərindən biri kimi qeyd edir. Buna səbəb olan əsas risk faktoru düzgün gigiyena ilə yanaşı, həmçinin tütün istifadəsidir. Avropa regionunda son 30 ildə ağır periodontitin yayılması artaraq 2019-cu ildə 15 yaş və daha yuxarı insanlar arasında 17,9%-ə çatıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı qeyd edir ki, yüksək gəlirli ölkələr ümumiyyətlə orta və aşağı gəlirli ölkələrə nisbətən daha yüksək yayılma nisbətləri ilə əlaqələndirilir. Şiddətli parodontitin yayılması təxminən 55 yaşda zirvəyə çatdığından və qocalığa qədər yüksək olaraq qaldığından, Avropa əhalisinin qocalmasını nəzərə alaraq xəstəliyin yayılmasının daha da artacağı ehtimal olunur. 2050-ci ilə qədər 65 yaşdan yuxarı insanlar regionun ümumi əhalisinin dörddə birini təşkil edəcək. Gürcüstan ağır parodontitin yayılmasına görə 53 ölkə arasında 30-cu yerdədir - xəstəlik 15 yaş və yuxarı yaşda olan əhalinin 17,3%-də yayılmışdır.
Edentulizm (təbii dişlərin olmaması və ya tamamilə itirilməsi) ağız boşluğu xəstəliklərinin son mərhələsidir, ondan əvvəl kariyes və ağır periodontit baş verir. Bununla belə, diş itkisinə travma da səbəb ola bilər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı qeyd edir ki, Edentulizm sosial və iqtisadi bərabərsizliyin bariz göstəricisidir və əlverişsiz şəraitdə yaşayan əhalinin tam diş itkisinə məruz qalma ehtimalı qeyri-mütənasib olaraq daha yüksəkdir.
2019-cu ildə Avropa regionu edentulizm görə ikinci yerdədir (25,2%), yəni 20 və yuxarı yaşda olan təxminən 88 milyon insan bu problemlə üzləşib. Bu 12,4%-lik yayılma nisbəti Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının regionları arasında ən yüksək göstəricidir və 6,8%-lik qlobal yayılma nisbətini demək olar ki, iki dəfə qabaqlayır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı qeyd edir ki, dişlərin işlək vəziyyətdə saxlanması sağlam qocalma üçün çox vacibdir. 2019-cu ildə Avropa regionunda 60 və ya daha yuxarı yaşda olan insanların demək olar ki, hər üçdə biri (31,3%) tam diş itkisi ilə üzləşib. Qlobal orta göstərici 22,7% təşkil edib. Bu yaş qrupunda dişsizliyin yayılması ölkədən asılı olaraq 22,3%-dən 42,1%-ə qədər dəyişir.
Gürcüstan 53 ölkə arasında 7-ci yerdədir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının hesabatına görə, Gürcüstanda 60 və daha yuxarı yaşda olan əhalinin 37,4%-i dişsizlikdən əziyyət çəkir. Onu Sloveniya, Tacikistan, Hollandiya, Ermənistan, Qırğızıstan və Qazaxıstan qabaqlayır. Avropa regionunda bu yaş kateqoriyasında dişsizliyin ən aşağı göstəriciləri İspaniya, İsveçrə və Litvada var - 22,3-dən 23,7%-ə qədər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının əsas tövsiyələrindən biri dövlətlər tərəfindən ağız sağlamlığı ilə bağlı milli siyasətin hazırlanmasıdır. Təşkilat qeyd edir ki, milli sağlamlıq paketləri ağız boşluğunun sağlamlığı xidmətlərinə pulsuz və ya sərfəli çıxışı əhatə etməlidir.
