Ապրիլի 20-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը զեկույց է հրապարակել բերանի խոռոչի առողջության վերաբերյալ՝ ընդգրկելով Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի 53 երկրներ:
Լրահոս
Ընթերցողի ընտրանի
- 1 Ես կտրականապես դեմ էի առանց վիզայի ռեժիմի կասեցմանը, բայց փոխեցի իմ դիրքորոշումը․ Ռոթ
- 2 Մառնեուլիի սակրեբուլոյի փոխնախագահը մի քանի քվեաթերթիկ է լցրել արկղի մեջ, ընտրատեղամասը փակվել է
- 3 ԿԸՀ-ի նախնական արդյունքներով՝ ընտրություններում 53%-ով առաջատարը «Վրացական երազանքն» է
- 4 «Ֆորմուլայի» և «Մթավարիի» էքզիթ փոլերով ընտրություններում հաղթում է ընդդիմությունը, ըստ «Իմեդիի»՝ «Երազանքը»
- 5 Նախագահը չի ճանաչում ընտրությունների արդյունքները. հոկտեմբերի 28-ին Ռուսթավելիում հավաք է նախատեսվում
- 6 Ժամը 17:00-ի դրությամբ ընտրողների մասնակցությունը 50,06 տոկոս է
Զեկույցում ասվում է, որ բերանի խոռոչի հիվանդությունները անհամաչափորեն ազդում են առավել խոցելի և անապահով բնակչությանը:
Եվրոպայի տարածաշրջանում 10 երկիր տարեկան 10 դոլարից պակաս է ծախսում մեկ անձի համար բերանի խոռոչի առողջության վրա, 14 երկիր ծախսում է 11-50 դոլար, իսկ 29 երկիր՝ 51-ից 1000 դոլար: Հիվանդները հաճախ ստիպված են լինում վճարել այդ ծախսերը իրենց գրպանից, քանի որ պետական ծրագրերը և ապահովագրությունը ծածկում են դրանք միայն մասամբ կամ ընդհանրապես չեն ծածկում: Վրաստանն այն երկրների թվում է, որտեղ մեկ շնչին բաժին ընկնող տարեկան ծախսը կազմում է 1-ից 10 դոլար։
Վերջին 30 տարիների ընթացքում՝ 1990-ից 2019 թվականներին, բերանի խոռոչի հիմնական հիվանդությունների (առաջնային և մշտական ատամների կարիես, ատամնաբուժություն, ծանր պարոդոնտիտ և բերանի խոռոչի այլ հիվանդություններ միասին) գնահատված դեպքերի թիվն աճել է ավելի քան 42 միլիոնով կամ 10%-ով, ինչը փոքր-ինչ գերազանցում է նույն ժամանակահատվածի բնակչության աճին։
Ատամների կարիեսը համարվում է ամենատարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունը։ Եվրոպայի տարածաշրջանի 53 երկրների շարքում 1-ից 9 տարեկան երեխաների շրջանում կաթնատամների կարիեսի տարածվածությամբ Վրաստանը 18-րդն է։ Մշտական ատամների կարիեսի մոտավոր գնահատված տարածվածությունը տատանվում է 35,6%-40,6% միջակայքում:
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը պարոդոնտիտը համարում է կարիեսից հետո բերանի խոռոչի հիմնական հիվանդություններից մեկը։ Դրա պատճառող հիմնական ռիսկային գործոնը, ոչ պատշաճ հիգիենայի հետ մեկտեղ, ծխախոտի օգտագործումն է։ Եվրոպական տարածաշրջանում ծանր պարոդոնտիտի տարածվածությունն աճել է վերջին 30 տարիների ընթացքում՝ 2019 թվականին հասնելով 17,9%-ի 15 տարեկան և ավելի բարձր տարիքի մարդկանց շրջանում։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը նշում է, որ բարձր եկամուտ ունեցող երկրները հիմնականում կապված են տարածվածության ավելի բարձր ցուցանիշների հետ, քան միջին և ցածր եկամուտ ունեցող երկրները: Քանի որ ծանր պարոդոնտիտի տարածվածությունը հասնում է գագաթնակետին մոտ 55 տարեկանում և բարձր է մնում մինչև ծերություն, հավանական է, որ հիվանդության տարածվածությունն էլ ավելի կաճի՝ հաշվի առնելով եվրոպական բնակչության ծերացումը: Մինչև 2050 թվականը 65 տարեկանից բարձր մարդիկ կկազմեն տարածաշրջանի ընդհանուր բնակչության մեկ քառորդը։ Ծանր պարոդոնտիտի տարածվածությամբ Վրաստանը 30-րդն է 53 երկրների շարքում. հիվանդությունը տարածված է 15 տարեկան և բարձր տարիքի բնակչության 17,3%-ի մոտ։
Էդենտուլիզմը (բնական ատամների բացակայությունը կամ ամբողջական կորուստը) բերանի խոռոչի հիվանդությունների վերջին փուլն է, որին նախորդում են կարիեսը և ծանր պարոդոնտիտը։ Սակայն, ատամի կորստի պատճառ կարող է լինել նաև վնասվածքը:
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը նշում է, որ էդենտուլիզմը սոցիալական և տնտեսական անհավասարության հստակ ցուցիչ է, անապահով բնակչությունը անհամաչափ ավելի հաճախ է բախվում ատամների ամբողջական կորստի:
2019 թվականին Եվրոպայի տարածաշրջանը էդենտուլիզմի դեպքերի մասնաբաժնով (25,2%) երկրորդ տեղում էր, ինչը նշանակում է, որ 20 տարեկան և ավելի բարձր տարիքի մոտավորապես 88 միլիոն մարդ ունեցել է այդ խնդիրը: Տարածվածության այս ցուցանիշը` 12,4%, ամենաբարձրն է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տարածաշրջաններում և գրեթե կրկնակի անգամ ավելի է համաշխարհային տարածվածության մակարդակից` 6,8%:
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը նշում է, որ առողջ ատամների պահպանումը կարևոր է առողջ ծերացման համար: 2019 թվականին Եվրոպայի տարածաշրջանում 60 և ավելի տարեկան մարդկանցից գրեթե ամեն երրորդն (31,3%) ունեցել է ատամների ամբողջական կորուստ։ Համաշխարհային միջին ցուցանիշը կազմել է 22,7%: Այս տարիքային խմբում էդենտուլիզմի տարածվածությունը տատանվում է 22,3%-ից մինչև 42,1%՝ կախված երկրից:
Վրաստանը 53 երկրների շարքում զբաղեցնում է 7-րդ տեղը։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության զեկույցի համաձայն՝ Վրաստանում 60 տարեկան և ավելի բարձր տարիքի բնակչության 37,4%-ը տառապում է անատամությամբ։ Վրաստանից առաջ են Սլովենիան, Տաջիկստանը, Նիդերլանդները, Հայաստանը, Ղրղզստանն ու Ղազախստանը։ Եվրոպայի տարածաշրջանում այս տարիքային կատեգորիայում անատամության ամենացածր ցուցանիշներն ունեն Իսպանիան, Շվեյցարիան և Լիտվան՝ 22,3-ից մինչև 23,7%:
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության գլխավոր առաջարկներից մեկը պետությունների կողմից բերանի խոռոչի առողջության պահպանման ազգային քաղաքականության մշակումն է: Կազմակերպությունը նշում է, որ ազգային առողջապահական փաթեթները պետք է ներառեն բերանի խոռոչի առողջության ծառայություններից անվճար կամ մատչելի հասանելիություն:
