Qeyri-hökumət təşkilatlarının qiymətləndirməsinə görə, Gürcüstana Aİ üzvlüyünə namizəd statusunun verilməsi üçün Avropa Komissiyasının müəyyən etdiyi 12 şərtdən hazırda yalnız biri, Gürcüstan məhkəmələri tərəfindən Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin qərarlarına baxılmasını nəzərdə tutan şərt tam şəkildə yerinə yetirilib.
Əsas xəbərlər
Beş şərt yerinə yetirilməlidir - depolarizasiya, müstəqil məhkəmə sistemi, deoliqarxizasiya, media azadlığı və vətəndaş cəmiyyətinin şərtlərin yerinə yetirilməsi prosesinə cəlb edilməsi.
Qeyri-hökumət təşkilatlarının hesabatına görə, depolarizasiya ilə bağlı gözləntilər arasında 2024-cü il seçkiləri üçün seçki baryerinin 2%-ə endirilməsi, “Mtavari Arxi” televiziya şirkətinin direktoru Nika Qvaramiyanın azadlığa buraxılması, eks-prezident Mixail Saakaşvilinin müalicə üçün xaricdəki xəstəxanaya köçürülməsi, “Gürcü Arzusu” və müxalifətin düşmənçilik ritorikasına son qoyulması, vətəndaş sektoruna və müstəqil mediaya qarşı düşmənçilik ritorikasına son qoyulması. Bütün bu məsələlər bu günə qədər problem olaraq qalır. Qeyri-hökumət təşkilatları iqtidar və müxalifət, iqtidar və media, iqtidar və vətəndaş cəmiyyəti arasında siyasi qütbləşmənin artdığını qeyd edirlər.
Müstəqil məhkəmə sisteminə daxil olan qeyri-hökumət təşkilatları bildirirlər ki, Gürcüstan parlamenti hələ də Ali Ədliyyə Şurasının hakim olmayan üzvlərini seçməyib və parlamentə təqdim olunan qanun layihəsində Ali Şuranın islahatı nəzərdə tutulmayıb. Bundan başqa, baş prokurorun yüksək kvorumla seçilməsi ilə bağlı konstitusiya dəyişiklikləri də cəmi bir oxunuşda qəbul edilib.
Müstəqil məhkəmə sistemi hissəsində qeyri-hökumət təşkilatları bildirirlər ki, Gürcüstan parlamenti hələ də Ali Ədliyyə Şurasının hakim olmayan üzvlərini seçməyib və parlamentə təqdim olunan qanun layihəsində Ali Şuranın islahatı nəzərdə tutulmayıb. Bundan başqa, baş prokurorun yüksək kvorumla seçilməsi ilə bağlı konstitusiya dəyişiklikləri də cəmi bir dinləmədə qəbul edilib.
Qeyri-hökumət təşkilatları hesab edirlər ki, de-oliqarxizasiyaya digər tövsiyələrin həyata keçirilməsi ilə nail olmaq olar. Onlar qeyd edirlər ki, “Gürcü Arzusu” deoliqarxizasiya haqqında qanun layihəsini iki dinləmədə qəbul edib, baxmayaraq ki, Avropa İttifaqı deoliqarxizasiyanın qanunvericiliklə tənzimlənməsini tələb etməyib. Hesabatdakı problemlər arasında “Gürcü Arzusu”nun yanaşması da var ki, de-oliqarxizasiya haqqında qanun yalnız tənqidi media və müxalifət partiyalarının tərəfdarlarına təsir edəcək, lakin Bidzina İvanişviliyə təsir etməyəcək.
Media azadlığı ilə bağlı əsas problemlər bunlardır: Nika Qvaramiyanın həbsi, apellyasiya məhkəməsi tərəfindən “Pirveli” teleşirkətinin təsisçisinə qarşı təqsirli hökmünun qüvvədə saxlanılması, “Formula” teleşirkətinin təsisçisi Davitlə mübahisə. “Formula”nın redaksiya müstəqilliyinin itirilməsi təhlükəsini yaradan Kezeraşviliyə qarşı məhkəmə işi, 5 iyul zorakılığı təşkilatçıların cəzasız qalması, jurnalistlərin qanunsuz dinlənilməsi faktlarının araşdırılmaması, “Gürcü Arzusu” tərəfindən audiovizual media xidmətləri ilə bağlı Avropa direktivinin qərəzli şərhi və Avropa direktivinin tələblərindən kənara çıxan, media azadlığının zərərinə olan qüsurlu qanunvericilik dəyişikliklərinin qəbulu. Qeyri-hökumət təşkilatları parlament sədrinin KİV nümayəndələrinin parlamentdə akkreditasiyası prosedurunun təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzaladığını, bunun isə KİV-in parlamentdə sərbəst fəaliyyət hüququnu pozduğunu və buna mane olduğunu vurğulayır.
Beşinci icra olunmamış tövsiyə 12 tövsiyənin icrasına vətəndaş cəmiyyətinin cəlb edilməsinə aiddir. Hesabata əsasən, vətəndaş cəmiyyətinin Xalq Müdafiəçiliyinə namizədlər, məhkəmə islahatları, korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirləri, demokratik nəzarət, media və həssas qruplarla bağlı tövsiyələrinin əksəriyyəti nəzərə alınmayıb. Bundan başqa, “Gürcü Arzusu” “Ədalətli Seçkilər”in (İSFED) seçki məsələləri üzrə işçi qrupunda iştirakını bloklayıb. Hesabatda deyilir ki, eyni adlı“agentlər” qanununun ləğv edilməsinə baxmayaraq, “Gürcü Arzusu” mülki sektora hücumlarını davam etdirib və nüfuzdan salma kampaniyasını gücləndirib:
“Qanunu qəbul etməkdən imtina etmələrinə baxmayaraq, “Gürcü Arzusu”nun liderləri ictimai təşkilatları xarici təsir agentləri adlandırırlar. Vətəndaş sektorunu da Avropaya inteqrasiya prosesinə mane olmaqda, təxribatlar təşkil etməkdə, destruktiv fəaliyyətlərdə və Gürcüstanı Rusiyaya qarşı müharibəyə cəlb etməkdə ittiham edirlər. Həmçinin onların maliyyəsi və ölkəyə sədaqətini də sual altında qoyurlar”.
Mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə və gender bərabərliyi ilə bağlı iki tövsiyə əsasən yerinə yetirilmiş kimi qiymətləndirilir. Qismən yerinə yetirilmiş dörd tövsiyələrə seçki və institusional islahatlar, antikorrupsiya tədbirləri, həssas qrupların müdafiəsi və müstəqil Xalq Müdafiəçisinin seçilməsii daxildir.
“İlin sonuna kimi hökumətin və cəmiyyətin bu şərtlərin yerinə yetirilməsini sürətləndirməyə, ən əsası isə vahid iradə nümayiş etdirməyə hələ vaxtı var. Ola bilsin ki, oktyabr ayına qədər bütün şərtlər tam yerinə yetirilməsin, lakin irəliləyiş müşahidə olunsun. Bunun üçün ilk növbədə hökumət yetərli siyasi iradə nümayiş etdirməlidir”, - Açıq Cəmiyyət Fondunun icraçı direktoru Keti Xuçişvili deyir.
Avropa Komissiyasının 12 tövsiyəsinin icrası aşağıdakı doqquz qeyri-hökumət təşkilatı tərəfindən qiymətləndirilib: Açıq Cəmiyyət Fondu, Demokratiya Tədqiqatları İnstitutu, Məhkəmə Müşahidəsi, Gürcüstanın Demokratik Təşəbbüsü, Gürcüstanın Strategiyası və Beynəlxalq Münasibətlərinin Tədqiqat Fondu, İdarəetmə Monitorinqi Mərkəzi, Gürcüstan İslahatlar Assosiasiyası, İnsan Hüquqları üzrə Tərəfdaşlıq, Safari.
