Vaşinqtonda yerləşən “Freedom House” qeyri-hökumət təşkilatı Mərkəzi Avropadan Mərkəzi Asiyaya qədər demokratiyanın vəziyyətini qiymətləndirən illik hesabat dərc edib.
Əsas xəbərlər
Gürcüstan - Macarıstan və Serbiya ilə birlikdə - avtokratiyaya doğru irəliləyən hibrid rejimlər qrupuna daxil edilib. Bu cür rejimlər “hakim güc siyasəti” ilə xarakterizə olunur, burada müxalifət və ya vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət göstərməsi üçün müəyyən yer var, lakin, hakim siyasi güc ölkə rəhbərliyində hər hansı dəyişikliyin qarşısını ala bilir. Müxalifətin və ya vətəndaş cəmiyyətinin hökumət siyasətinə təsir imkanları məhduddur.
Bununla belə, hesabatda qeyd olunur ki, Gürcüstan, Serbiya və Macarıstan yarı konsolidasiya olunmuş avtoritar rejimlər olaraq formalaşırlar: “Mediadan tutmuş məhkəmə sisteminə qədər əsas qurumlar hibrid rejimlərin klassik təriflərində gözlənilən siyasiləşmə səviyyəsindən kənara çıxıblar. İndi onlar əslində partiya və ya şəxsi maraqları üçün hakim partiyalar tərəfindən ələ keçirilir və sui-istifadə olunurlar”.
Hesabatda qeyd edilir ki, “Üzdə bu rejimlər müxalif fikirlərə sadəcə məhəl qoymurmuş kimi görünə bilər, lakin əslində tənqidçilərin adlarının nüfuzdan salınaraqı, hədə-qorxu və nəzarət kimi daha gizli taktikalarla boğulması ehtimalı daha yüksəkdir” - hesabatda 2023-cü il ərzində Serb vətəndaş cəmiyyəti, müstəqil media və müxalif “Serbiya Zorakılığa Qarşı” hərəkatının qarşı-qarşıya qaldığının bunlar olduğu qeyd edilir.
Digər hallarda vətəndaş cəmiyyəti qruplarını açıq şəkildə qorxutmaq və məhdudlaşdırmaq üçün qanunlar qəbul edilir. Məsələn, Macarıstan bu yaxınlarda dövlət qurumuna qeyri-hökumət təşkilatlarının seçkilərlə bağlı fəaliyyətinə nəzarət etməyə imkan verən “Suverenliyin Qorunması Aktı”nı qəbul edib.
“Daxili və beynəlxalq müxalifət kifayət qədər güclü olduqda, hibrid rejimlərin bu alt kateqoriyası konkret məsələlərdə güzəştə getməyə məcbur ola bilir – məsələn, 2023-cü ilin martında beynəlxalq qəzəb və kütləvi etirazlardan sonra Gürcüstan hökuməti rus tipli “xarici agentlər” haqqında qanunu geri götürüb.
Avtokratiyaya meylli olan hibrid rejimləri yarı konsolidasiya olunmuş avtoritar rejimlərdən fərqləndirən, toplaşmaq azadlığına minimal, lakin real hörmət həddi və dövlətin müxalif fikirləri sıxışdırmaq üçün nadir hallarda fiziki zorakılıqdan istifadə etməsidir”, - “Freedom House” yazır.
Məlumata görə, demokratiya yolunda hibrid rejimlər üzrə irəliləyən ölkələr Ukrayna, Moldova və Kosovadır. Qeyd olunur ki, ötən il Ukrayna məhkəmə və antikorrupsiya institutlarının yaradılmasında və korrupsiyanın araşdırılmasında əhəmiyyətli irəliləyiş əldə etməkdə davam edib, Gürcüstanın göstəriciləri isə dəyişməz qalıb.
