Gürcüstan Rusiyanın ən böyük enerji şirkəti “Inter RAO” ilə Amerika Birləşmiş Ştatlarının Vaşinqtondakı 75,9 milyon dollarlıq arbitraj işini uduzdu. Bundan əvvəl İsveç tribunalı ölkəni şirkətin xeyrinə 112 milyon dollar ödəməyə öhdələndirirdi.
Əsas xəbərlər
“Inter RAO”nun Niderlandda yerləşən törəmə şirkətləri “Gardabani Holdings BV” və “Silk Road Holdings BV” 2017-ci ildə arbitraj üçün investisiya məsələsinin həlli üzrə beynəlxalq mərkəzə (ABŞ) müraciət ediblər. Onlar Gürcüstan hökumətini razılaşmaya baxmayaraq, inflyasiya və larinin devalvasiyası nəticəsində dəyən ziyanı ödəməməkdə günahlandırırdılar.
ABŞ arbitrajı Gürcüstan hökumətinin sövdələşmə zamanı razılaşdığı tarif şərtlərini pozduğu nəticəsinə gəldikdən sonra Gürcüstanı ümumilikdə 75.926.000 milyon dollar ödəməyə məcbur edib. Müqavilələr ölkədən "Hollandiyalı investorlar" qarşısında götürdüyü "hər hansı öhdəlikləri" yerinə yetirməyi tələb edirdi.
“Inter RAO” “Silk Road Holdings BV” vasitəsilə keçmiş dövlət şirkəti “Telas”da 75 % paya malikdir. “Gardabani Holdings BV” isə 2011-ci ildən elektrik enerjisi istehsal edən səhmdar cəmiyyəti "Xrami 1" və "Xrami 2" səhmlərinin 100 %-nə sahibdir.
Arbitraj qərarına əsasən 2003-cü ildə “Inter RAO”nun “Telas”ı almasından sonra dövlət və şirkətlər arasında tarif sazişlərinə 2007, 2010, 2011, 2012 və nəhayət 2013-cü ildə də daxil olmaqla bir neçə dəfə dəyişiklik edilib. Bu sazişlərə inflyasiya və Gürcüstan milli valyutasının dəyərdən düşməsi kimi amilləri kompensasiya etmək üçün sabit və zəmanətli tariflərin düzəlişləri daxildir. Bununla belə, 2014-cü ildə Gürcüstan 2013-cü ildə “Inter-RAO” ilə razılaşdırılmış tariflərə zidd olan tariflərin müəyyənləşdirilməsinin yeni tənzimləmə metodologiyasını qəbul etdi və bu, elektrik enerjisi tarifinin tənzimlənməsi (artırılması) ehtiva etmirdi. 2015-ci ildə Gürcüstanın Enerji və Su Təchizatı üzrə Milli Tənzimləmə Komissiyası “Telas” üçün 2014-cü il metodologiyası əsasında 2013-cü il müqaviləsindən fərqli olaraq yeni istehlakçı və paylayıcı tarifləri müəyyən etdi.
Analoji olaraq, “Gardabani Holdings BV” və Gürcüstan hökuməti arasında imzalanmış alqı-satqı müqaviləsi “Xrami” şirkətləri tərəfindən elektrik enerjisi istehsalı tariflərinin razılaşdırılmış sabit artımını və həmçinin larinin Yapon yeni və ABŞ dolları kimi xarici valyutalara nisbətdə ucuzlaşması nəticəsində tariflərin artım istiqamətində daha da tənzimlənməsi nəzərdə tuturdu. Müqaviləyə əsasən Gürcüstan müqavilənin şərtlərinə əməl etmədiyi təqdirdə, yerinə yetirilməməsinin nəticələrini kompensasiya etməyə məcbur idi. Halbuki, 2015-ci ildən 2017-ci ilə qədər tənzimləmə komissiyası valyutanın hər hansı ucuzlaşmasını kompensasiya etmək və ya adekvat kompensasiya vermək üçün generasiya tarifini qaldırmaqdan imtina etdi.
Vaşinqtonda qəbul edilən qərardan yeddi həftə əvvəl Stokholm Ticarət Palatasının arbitraj məhkəməsi Gürcüstanı “Gardabani Holdings BV”yə 27,49 milyon dollar, “Telas”a isə 84,5 milyon dollar ödəməyə öhdələndirib.
Hansı qərarın Gürcüstanın bu məbləği ödəməsini tələb edəcəyi hələ aydın deyil, çünki İnvestisiya Mübahisələrinin Həlli üzrə Beynəlxalq Mərkəz (USCIS) şirkətlərin onlara dəyən zərərin ümumi məbləğindən artıq kompensasiya tələb etməyəcəkləri və zərərin ikiqat təminatının qarşısını almaq üçün addımlar atacaqları ilə bağlı təminatlarına əsaslanaraq Gürcüstana bu işdə dəymiş ziyanı ödəməyi öhdələndirəcəklərini bildiriblər.
Arbitraj məhkəməsində Gürcüstanı Ədliyyə Nazirliyi və xarici hüquqşünaslardan ibarət qrup təmsil edirdi. Gürcüstan tərəfi hələ ki, məsələ ilə bağlı açıqlama verməyib.
2021-ci ildə Gürcüstanın o vaxtkı İqtisadiyyat Naziri Natia Turnava deyirdi ki, Gürcüstanın Enerji və Su Təchizatı Milli Tənzimləmə Komissiyası 2014-cü ildə “Telas” üçün təyin etdiyi tariflər “tamamilə obyektiv, şəffaf metodologiya” ilə müəyyən edilib və dövlətin mövqeyi belə olub ki, elektrik tarifləri artırılmamalıdır. “Belə bir vaxtda biz həmişə əhalinin maraqlarından çıxış edirik”, - Turnava deyirdi.
“Gürcüstan Xəbərləri” internet nəşri ötən ilin mart ayından ictimaiyyətə "Xramihesi 1" və "Xramihesi 2" səhmlərinin özəlləşdirilməsinə dair 2011-ci il aprelin 12-də bağlanmış müqavilələr və onlara daxil edilmiş düzəlişlər barədə məlumat verməyən Gürcüstanın İqtisadiyyat və Davamlı İnkişaf Nazirliyini 10-cu aydır ki, məhkəməyə şikayət edib.
Bu mövzuda xüsusi reportajı izləyin:
Rusiya Gürcüstanın enerji sektorunda və “İnter RAO” adı altında yeni su elektrik stansiyaları
