Kezeraşvili qlobal fırıldaq şəbəkəsinin arxasında - BBC araşdırması

“BBC” “Milyard dollarlıq fırıldaqlığın arxasındaki iş adamlarının axtarışında” başlıqlı araşdırma məqaləsində yazır ki, şəbəkə sadə insanların, investorların bir milyard dollardan çox pulunu talan edib.

Qlobal fırıldaqçılıq şəbəkəsi bir ildən artıqdır ki, “BBC” tərəfindən araşdırılır və bu şəbəkəyə daxil olan 152 şirkəti üzə çıxarıb. Fırıldaq şəbəkəsi “Milton Group” adından istifadə etməyi 2020-ci ildə dayandırıb. O, polis üçün də bu adla tanınır.

“BBC” yazır ki, “Milton” qrupuna bağlı şirkətlərin hədəfləri investorlardır. Potensial investorlar arasında etimadı artırmaq üçün “EverFX” adlı bir şirkət İspaniyanın “Sevilla” futbol klubuna sərmayə qoyub və nüfuzlu qəzetlərdə reklam edib. Ümumilikdə 39 000 funt sterlinq itirən “BBC” araşdırmasının hər iki qəhrəmanı bu şirkətin qurbanıdır.

Fırıldaqçılıq qurbanlarının əksəriyyəti şirkətlərlə əlaqə saxlamağa, məhz reklamı gördükdən sonra başlayıb. Potensial qurbanlarla şirkətlərin özləri də telefonla əlaqə saxlayıb, əmanətlərini investisiya etməyi təklif ediblər. “İnvestisiya olunmuş” pul “Milton” qrupu ilə əlaqəli kriptovalyuta hesablarına paylanaraq onların izlənilməsini çətinləşdirdi.

Noyabr ayında “BBC” jurnalistləri Tbilisidəki zəng mərkəzlərində reyd keçirən alman və gürcü polis əməkdaşlarını müşayiət ediblər. Araşdırma məqaləsinə görə, jurnalistlər ofislərdəki kompüter ekranlarında Britaniya telefon nömrələrinin siyahısını görüblər. Abunəçilərlə əlaqə saxlanılıb və məlum olub ki, onlar öz pullarını bu yaxınlarda yatırıblar. Bundan əlavə, jurnalistlər masaların birində əllə hazırlanmış qeydləri - fırıldaqçılar üçün faydalı olan adlar və detalları diqqətə diqqət ediblər: “Mənzil sahibidir, heç bir məsuliyyəti yoxdur”, “Əmanət 50 min”, “Polşadandır, Britaniya vətəndaşıdır”, və s.

“BBC”-nin yazdığı kimi, “Milton” qrupunun fəaliyyəti keçmişdə digər media orqanları tərəfindən araşdırılıb, lakin “BBC”-nin araşdırmaçı jurnalistləri qlobal fırıldaqların arxasında duran əsas fiqurları müəyyənləşdirmək qərarına gəliblər. “Milton” qrupu şirkətləri arasındakı əlaqələri müəyyən etmək üçün onlar ictimaiyyətə açıq olan korporativ sənədləri öyrənməyə başlayıblar. Bu prosesdə “Milton”un ticarət platformalarının direktorları və ya onları dəstəkləyən texnologiya şirkətləri kimi davamlı olaraq beş adla qarşılaşıblar - Davit Todua, Rati Çelidze, Quram Qoqeşvili, Cozef Mqeladze və Michael Benimini. Onlardan dördünün – Çelidze, Qoqeşvili, Mqeladze və Benimininin adı da “Panama sənədləri”ndə (2016-cı ildə sızan ofşor şirkətlərlə bağlı sənədlər) çəkilir, burada onların müvafiq ofşor və ya törəmə şirkətlərdə direktor və ya yüksək vəzifəli şəxslər kimi adları çəkilir. Bu şirkətlər “Milton” qrupundan əvvəl də mövcud idi və BBC-nin yazdığı kimi, onların çoxu sonda bir nəfərə - Davit Kezeraşviliyə çıxırdı.

İstintaqda “BBC” qeyd edir ki, Gürcüstanın keçmiş müdafiə naziri Gürcüstanda – 5 milyon avrodan çox dövlət vəsaitini mənimsəməkdə qiyabi olaraq məhkum edilib. O, hökm çıxarılan vaxt Londonda yaşayırdı. Böyük Britaniya Gürcüstanın onun ekstradisiyası tələbini rədd edib.

“BBC” yazır ki, Kezeraşvilini “Milton” qrupundan əvvəlki şəbəkə ilə əlaqələndirən heç bir açıq sənəd yoxdur, lakin onun adı tez-tez “Panama sənədləri”ndə şəbəkənin əsas şirkətlərinin təsisçisi və ya onların ilk səhmdarı kimi keçir. “BBC” yazır ki, pərdə arxasında Kezeraşvili bu şəbəkənin mərkəzində görünürdü.

Analoji olaraq, “Milton” qrupunun işində Kezeraşvilini fırıldaqçı şirkətlərlə əlaqələndirən heç bir ictimai sənəd yox idi və onun “Milton” şirkətlərində birbaşa maliyyə marağı olduğuna dair heç bir sübut yoxdur. Bununla belə, Miltonla əlaqəli şirkətlərin bir neçə keçmiş işçisi araşdırmaçı jurnalistlərə məxfi şəkildə Kezeraşvili ilə birbaşa məşğul olduqlarını və onun Milton qrupunda iştirak etdiyini bildiklərini açıqlayıb.

“BBC” yazır ki, Kezeraşvili tez-tez şəxsi sosial media səhifələri vasitəsilə saxta ticarət platformalarını reklam edirdi. Məsələn, o, “LinkedIn” hesabından demək olar ki, yalnız iş yerlərini tanıtmaq və Miltonla əlaqəli şirkətlər haqqında yazılar paylaşmaq üçün istifadə edirdi. 

“BBC” Gürcüstanın keçmiş müdafiə nazirinin Miltonun şirkətləri ilə əlaqələrinə dair əlavə sübutlar tapa bilib. Xüsusilə, Kezeraşvilinin sahibi olduğu bir neçə şirkət şəxsi e-poçt serverindən istifadə edirdi, onun digər istifadəçiləri Milton Group şirkətləri idi və onun vençur kapitalı firması - “Infinity VC”, fırıldaqçıları ticarət platforması texnologiyası ilə təmin edən şirkətlər üçün brendinq və veb domenlərinə sahib idi.

Bundan əlavə, Kezeraşvilinin Kiyevdə həm “EverFX” xidmətlərini satan saxta zəng mərkəzi, həm də proqram təminatı ilə təmin edən texnologiya firmaları olan ofis binası var. 2022-ci ilin noyabrında bu ofislərə polis basqın etdi. “BBC” qeyd edir ki, Davit Kezeraşvilinin eyni texnologiya firmalarının yerləşdiyi Tbilisidə də ofis bloku var.

Milton qrupunun dörd əsas üzvünün sosial media profillərini araşdırarkən onların toylarda və digər sosial tədbirlərdə çəkilmiş fotolarından “BBC”yə məlum olub ki, onların Kezeraşvili ilə yaxın əlaqələri var. BBC yazır ki, Kezeraşvili “Milton Group” fırıldaqçılığı ilə əlaqəli ən azı 45 nəfər onun “Facebook” dostluğunda var və əsas şəxslərdən biri onun əmisi oğludur.

“BBC” Londonda yaşadığı 18 milyon funt sterlinqlik evində Kezeraşvili ilə əlaqə saxlayıb və müsahibə almaq istəyib, lakin deyiblər ki, müsait deyil. O, vəkillər vasitəsilə jurnalistlərlə əlaqə saxlayıb və Milton qrupu ilə hər hansı əlaqəni və ya dələduzluqdan hər hansı gəlir əldə etdiyini qəti şəkildə təkzib edib. O, deyib ki, bildiyi qədər “EverFX” qanuni biznesdir. Kezeraşvilinin vəkilləri deyirlər ki, “BBC”nin müəyyən etdiyi digər əlaqələr “heç nəyi sübut etmir”.

Çelidze və Qoqeşvili də eyni şeyi təkrarlayıblar. Onların sözlərinə görə, “EverFX” qanuni biznes idi. Milton və “EverFX” və ya jurnalistlər tərəfindən müəyyən edilən digər şirkətlər arasında hər hansı bir əlaqə haqqında məlumatı bildiklərini inkar etdilər. Çelidze və Qoqeşvili fərz ediblər ki, “EverFX” brendi istehlakçıları çaşdırmaq üçün istifadə olunub.

Mqeladze də ittihamları rədd edib və “BBC”yə deyib ki, onun heç vaxt saxta zəng mərkəzləri olmayıb və Milton qrupu haqqında heç nə bilmir. Benimin jurnalistlərin suallarını cavablandırmayıb.

“EverFX” onların risklərin tam izah edildiyi qanuni və tənzimlənən bir platforma olduqlarını bildirib.

“BBC”nin araşdırma materialı dərc edilməzdən əvvəl, aprelin 2-də “Formula” televiziyasında Davit Kezeraşvili ilə müsahibə yayımlanıb, o, zəng mərkəzləri ilə əlaqəsini inkar edib və ittihamı absurd adlandırıb. “Mənim Gürcüstanda nə qanuni, nə də qeyri-qanuni biznesim yoxdur. Bütövlükdə zəng mərkəzlərinə gəlincə, bəli, onlar fəal şəkildə bunu etməyə çalışırlar və bu, haradan gəldi, bu, ilk "formulalardan biri idi", bu barədə süjetlər getdi. Onlar bunu etməyə çalışırlar, müəyyən insanlar var ki, onların bu işi var, bu fəaliyyətlə məşğuldurlar, mən bilirəm, dostluq etmişəm, bəzi münasibətlərim olub və o vaxtdan bəri, bu belə olduğundan, onda bu hamısı mənəm. Gürcüstan balaca ölkədir, hamı hamını tanıyır, mən çox fərqli insanları tanıyıram, bu o demək deyil ki, hər şeyə cavabdehəm. Yox, bu belə deyil, amma bu onların mənə  xələl gətirmək cəhdidir”.