Լրահոս

- Տարիներ առաջ հաճախ էի զանգում Սոխումի ու զրուցում բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ, գրի առնում նրանց մեկնաբանությունները, հարցազրույցները։ Ի՞նչ շանսեր ունեն վրացի լրագրողներն այսօր դա անելու համար։

- Չեմ կարծում, որ այսօր ինչ-որ մեկը կխոսի, ինչպես նախկինում, որովհետև Աբխազիայի և Վրաստանի միջև որևէ գործողություն չկա, ամեն ինչ սառեցված է։ Բացի այդ, ներկայիս պաշտոնյաները նույնպես շատ փակ են։ Այս առումով իրավիճակն այնքան էլ լավատեսական չէ։

- Իսկ ինչպե՞ս է կապը աբխազ լրագրողների հետ։

- Նրանք մեզ համար էլ են փակ, պետական ​​լրատվամիջոցների հետ ավելի շատ են շփվում, բոլորի հետ չեն խոսում։

- Վերջին նորություններից էր Հայաստանի վարչապետի հայտարարությունը՝ Վրաստանի տարածքային ամբողջականությանն աջակցելու մասին և Ասլան Բժանիայի արագ արձագանքը դրան։ Ինչպե՞ս ընդունեցին Աբխազիայում բնակվող էթնիկ հայերը Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը։

- Իհարկե, ես չեմ կարող խոսել ամբողջ հայության անունից, բայց հայերի մեծամասնությունը վաղուց չի համակրում Փաշինյանին, և դա, հավանաբար, վերաբերում է ոչ միայն Աբխազիայի հայերին, այլև ողջ նախկին Խորհրդային Միության տարածքին։ Այս առումով կարևոր է այն, ինչ տեղի ունեցավ Լեռնային Ղարաբաղի հետ. Լեռնային Ղարաբաղն ու նրա պետականությունն այլևս գոյություն չունեն։ Ինչպես նաև այնտեղ այլևս հայ բնակչություն չկա։

Հետխորհրդային տարածքում հայկական սփյուռքի համար Հայաստանն ավելի շատ պատմական հայրենիք է, և ներքաղաքական կյանքը նրանց անձամբ չի վերաբերում։ Նրանք չեն բախվել սոցիալական, կենցաղային, կոռուպցիոն կամ կենսաթոշակային խնդիրների հետ։ Նրանց համար կարևոր էր, թե ինչ է կատարվում երկրի անվտանգության առումով։ Այս համատեքստում, իհարկե, Փաշինյանը հետ է մնում բոլոր նախկին ղեկավարներից։

Աբխազիայի հայերի մեծամասնությունը ծայրահեղ բացասական վերաբերմունք ունի Փաշինյանի նկատմամբ, հատկապես հիմա, երբ Փաշինյանը հարցին պատասխանեց, որ լիովին աջակցում է Վրաստանի տարածքային ամբողջականությանը։

- Օրեր առաջ հայտնի դարձավ, որ Ռուսաստանը կարող է Աբխազիայի համար չեղարկել արտահանման հարկը։ Այս քայլը միայն տնտեսակա՞ն է, թե՞ քաղաքական։

- Երկար տարիներ մեր երկրում վառելիքի գինը նույնիսկ Ռուսաստանի գներից մի փոքր ցածր էր։ Մեր ավելացված արժեքի հարկը ցածր է, և աբխազների համար բավականին հարմար էր վառելիք ներկրել առանց արտահանման հարկի։ Վերջերս, երբ այլևս նման արտոնություններ չկային, գները կտրուկ բարձրացան, և բոլոր տեսակի ապրանքները թանկացան։ Մեր կառավարությունը հաճախ էր ռուս գործընկերների ուշադրությունը հրավիրում այս խնդրի վրա և խնդրում վերադառնալ հին սխեմային։

Կարծում եմ՝ Մոսկվան քայլ է արել և արտոնյալ ռեժիմ է սահմանում Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի համար։ Դա կնպաստի բենզինի և, հետևաբար, առաջին անհրաժեշտության բոլոր ապրանքների գնի իջեցմանը։ Միգուցե ռուսական այս քայլի մեջ կա քաղաքականության տարր, բայց Մոսկվան ունի իր խնդիրները լուծելու բավականին այլ լծակներ։ Այս իրավիճակը բավական ծանր հարվածեց Ռուսաստանի իմիջին և այն լավագույնս չներկայացրեց աբխազական հասարակության մեջ։

- Կարծես թե Աբխազիայում Ռուսաստանի նկատմամբ վերաբերմունքը փոխվում է և ոչ դեպի լավը։

- Աբխազները Ռուսաստանի նկատմամբ տարբեր վերաբերմունք ունեն։ Այժմ մենք գտնվում ենք մի փուլում, երբ ներկայիս իշխանությունը հետպատերազմյան պատմության մեջ ամենացածր հեղինակությունն ունի։ Կան բազմաթիվ չլուծված սոցիալ-տնտեսական խնդիրներ։ Նաև չափազանց շատ են ոչ հանրային որոշումները: Օրինակ, նախագահը փորձում է առաջ տանել օտարերկրացիներին բնակարաններ վաճառելու հնարավորության հարցը և այս տարածքն անվանել կոմերցիոն բնակարան։ Փաստորեն, սա փորձ է շրջանցել օտարերկրացիներին անշարժ գույքի վաճառքն արգելող օրենքը։ Սա, մեղմ ասած, աբխազական հասարակության մեջ առաջացնում է նախագահի գործողությունների թյուրիմացություն։ Նման քաղաքականությունն ամեն կերպ վնասակար է։ Նախագահը նախատեսում է կառուցել 30 հազար բնակարան։ Սա նշանակում է 100 հազար նոր բնակիչներ, ովքեր կգան Աբխազիա, քանի որ այդ բնակարանները նախատեսված են լինելու օտարերկրացիների համար։ Նրանք կոմպակտ կերպով հաստատվելու են Աբխազիայի տարբեր հատվածներում։ Սա մի կողմից լրջորեն կխախտի ժողովրդագրական հավասարակշռությունը, մյուս կողմից՝ գները կբարձրանան։ Հաշվի առնելով, որ մենք դեռ նույնիսկ հողային կադաստր չունենք, իսկ նոր շինությունները լինելու են ամենապահանջված հողերում՝ առափնյա և ռեկրեացիոն գոտիներում, սա նույնպես մեծ խնդիր է։ Անհասկանալի է, թե Աբխազիան ինչ տնտեսական օգուտ կունենա սրանից, քանի որ այն հյուրանոց չէ, որի դեպքում պարզ է տնտեսական շահույթը։ Նախագահն ասում է, որ նոր բնակիչները տարին մեկ անգամ չնչին գումար են վճարելու։ Նաև այս բնակարանները մեծ բեռ են դառնալու տարբեր կոմունալ ծառայությունների համար՝ առանց այն էլ սակավ էլեկտրաէներգիայի պահանջարկը կավելանա։ Այսպիսով, մեծ թվով մինուսներ են կուտակվում, իսկ պլյուսները գրեթե անտեսանելի են։

Իհարկե, այս համատեքստում Ռուսաստանն ամենուր է հանդես գալիս, և դա անհանգստություն է առաջացնում, բայց ավելի շատ մտահոգություն է առաջացնում հենց ինքը՝ Աբխազիան։ Ռուսաստանն, իհարկե, իր շահն է հետապնդում, բայց երբ քո իշխանությունն ընդհանրապես չի մտածում Աբխազիայի շահերի մասին և մտածում է միայն իր անձնական կամ այլ շահերի մասին, աբխազական հասարակությանը սա ավելի շատ է անհանգստացնում, քան Մոսկվան իր գործողություններով։

- Աբխազները կզիջե՞ն իրենց դիրքերը տնտեսական հարցերում։

- Չեմ կարծում, որ մենք պատրաստվում ենք ինչ-որ բանից հրաժարվել։ Մենք ունենք շատ ուժեղ քաղաքացիական հասարակություն։ Հաշվի առնելով Աբխազիայի փոքրությունը, չեմ կարծում, որ այս հարցերը, որոնք այժմ ի հայտ են գալիս ռուս-աբխազական հարաբերություններում, շատ սկզբունքային նշանակություն ունեն Մոսկվայի համար։

Համենայնդեպս, Մոսկվայի համար ավելի կարևոր է Աբխազիայում ունենալ լոյալ բնակչություն, քան ստեղծել այլ տարածք, որտեղ կլինեն հակառուսական տրամադրություններ։ Կարծում եմ՝ այս համատեքստում բավականին ճկուն իրավիճակ կլինի։

- Ինչ վերաբերում է վրացիների նկատմամբ աբխազների վերաբերմունքին, այժմ ինչպիսի՞ն է իրավիճակը, կարելի՞ է ինչ-որ դրական տեղաշարժ սպասել։

- 2008 թվականից հետո վրաց-աբխազական հակամարտության կարգավորման հարցը վրաց և աբխազական հասարակությունների օրակարգում գնալով ավելի ու ավելի խորն է իջնում՝ դեպի նկուղ։ Հակամարտությունն ինքնին դարձել է ներքաղաքական կռիվների տարր, երբ ցանկացած քաղաքական գործիչ կարող է որոշակի պահին խաղալ այս թեմայով և միևնույն ժամանակ որևէ գործողություն չձեռնարկել այն փաստարկով, որ ոչ ոք չի ցանկանում ներկայիս իրավիճակի կարդինալ փոփոխություն, ոչ Վրաստանում, ոչ էլ Աբխազիայում, քանի որ այն արդյունավետ չէ։ Մյուս կողմից՝ ինչո՞ւ են քաղաքական գործիչները հարձակվելու սեփական վարկանիշի վրա։

Երբ Ասլան Բժանիան դարձավ նախագահ, նա ակտիվորեն ասում էր, որ պատրաստ է Վրաստանի հետ ուղիղ բանակցությունների տարբեր թեմաներով, և դա մատնանշվում էր նաև արտաքին քաղաքականության հայեցակարգում։ Սրան լիովին հանգիստ արձագանքեցին Թբիլիսիում, ավելի ճիշտ՝ հակաքայլեր կամ հայտարարություններ չեղան։ Ընդհանրապես, զգացողություն կար, որ Բժանիայի խոսքերն ու առաջարկը ընկալվում է որպես աբխազական իշխանության թուլություն, որի հաջորդ քայլը լինելու է Վրաստանին որոշակի պայմաններով միանալու մասին հայտարարություն։ Երբ հայտնվեց Թբիլիսիի ոչ ադեկվատ արձագանքը, Բժանիան բավական կոշտ քննադատության արժանացավ ընդդիմության և ոչ միայն ընդդիմության կողմից։ Նա դադարեց խոսել այդ մասին։ Այս կետը նույնպես հանվեց արտաքին քաղաքականության հայեցակարգից։ Վրաստանն էլ շատ բան չի ասում։

Աշխարհում ու տարածաշրջանում ներկա իրավիճակն այնպիսին է, որ նման գլոբալ փոփոխությունների ժամանակ ինչ-որ բան կարող է փոխվել դեպի լավը կամ դեպի վատը, որպեսզի այս իրավիճակը սկսվի մեռյալ կետից։ Սակայն ոչ վրացական, ոչ աբխազական կողմը որևէ փորձ չի արել։

Գլխավորն այն է, որ երբ այս ամենն ավարտվի, և մեր տարածաշրջանում իրավիճակը կարգավորվի, ավելի վատ չլինի։ Պետք է երկկողմանի միջոցներ ձեռնարկել, որպեսզի իշխանությունները ինչ-որ բան պայմանավորվեն։ Խոսքը Վրաստանի կողմից Աբխազիայի անկախությունը ճանաչելու կամ Վրաստանին միանալու հայտ ներկայացնելու մասին չէ։ Ոչ, կան անվտանգության, տնտեսական, բնապահպանական հարցեր ու խնդիրներ, որոնք պետք է լուծվեն։

- Աբխազիայից երիտասարդները Ուկրաինայում կռվում են Ռուսաստանի կողմից։ Որքանո՞վ եք դա նորմալ և անհրաժեշտ համարում Աբխազիայում:

- Կռվողներ կան, պատերազմին չաջակցողներ էլ կան։ Հասարակությունը դրան արձագանքում է տարբեր ձևերով։ Այս հարցում Աբխազիայի բնակչության մեծ մասն աջակցում է Ռուսաստանին։ Այստեղ արտացոլված է այն համատեքստը, որը կար 30 տարի առաջ՝ վրաց-աբխազական պատերազմի ժամանակ. հաճախ է հիշվում, որ ուկրաինական ստորաբաժանումները կռվել են վրացական կողմում։ Շատերը բացատրում են, թե ինչու են մասնակցել այս (Ռուսաստան-Ուկրաինա) պատերազմին։ Իրականում բոլորը հասկանում են, որ պատերազմը լավագույնը չէ, և նույնիսկ նրանք, ովքեր աջակցում են Ռուսաստանին, ցանկանում են, որ այս պատերազմը շուտ ավարտվի, քանի որ մենք ինքներս գիտենք, թե ինչ է պատերազմը։

- Ինչ վերաբերում է Օչամչիրեում ՌԴ ռազմածովային ուժերի մշտական ​​բազա տեղակայելու ծրագրերին, ի՞նչ են մտածում աբխազները իրավիճակի հնարավոր լարվածության մասին։

- Այնտեղ բազա կար նաև նախկինում, այդ թվում՝ պատերազմից հետո՝ 1990-ականներին։ 90-ականների վերջին թվում էր, թե դուրս է եկել, բայց 2008-ից հետո այնտեղ դեռ ռուսական սահմանային նավերի բազա կար։ Այն, որ ռուսական սևծովյան նավատորմի նավերի մի մասը վայրէջք է կատարելու Աբխազիայում, քանի որ ռուսական նավերը Սևաստոպոլում անվտանգ չեն, ես չեմ կարծում, որ դա հսկայական ռազմական սպառնալիք է։ Մյուս կողմից՝ ռուսները չեն պատրաստվում այնտեղ մեծ ռազմածովային բազա կառուցել, քանի որ տարածքը բավականին սահմանափակ է, ռազմաբազայի տեղ չկա։ Բացի այդ, պարզ է, որ այս ամենը ժամանակավոր է, այսինքն՝ մինչև պատերազմը ավարտվի։

- Ես ձեզ հարցնում եմ Աբխազիայի ափին ռուս-ուկրաինական պատերազմի տարածման վտանգի մասին։

- Օչամչիրեի ափում, իհարկե, հարվածների վտանգ կա, բայց այս դեպքում լոգիստիկան ընդլայնվում է։ Միգուցե Օդեսայից անօդաչու թռչող սարք են արձակում կամ հարվածում Սևաստոպոլին կամ Նովոռոսիյսկին, բայց մինչև Աբխազիայի ափ հեռավորությունը շատ մեծ է, և մինչ այժմ կարելի է շատ բաներ խփել։ Ավելին, Ռուսաստանը պաշտպանում է Աբխազիայի օդային և ծովային տարածքը համաձայնագրի և անվտանգության երաշխիքների շրջանակներում, որոնք ձեռնարկվել են 2008 թվականից հետո՝ Աբխազիայի հետ ռազմական պայմանագիր ստորագրելիս։ Սակայն այս պատերազմի իրավիճակում, եթե Օչամչիրեում ռուսական նավեր լինեն, Ռուսաստանը բոլոր հնարավոր միջոցներով կպաշտպանի նրանց։

- Էնգուրիի կամրջի մոտ շինարարություն է ընթանում։ Ի՞նչ օբյեկտ է կառուցվում, ի՞նչ է պատրաստվում այնտեղ։

- Սա լինելու է սահմանային-մաքսային տերմինալ։ 30 տարի այնտեղ ենթակառուցվածքների վիճակը չի փոխվել, միայն փոքր վագոններ էին կանգնած։ Աբխազիայի կառավարությունը օրինականացրել է որոշ ապրանքներ, որոնք հնարավոր է տեղափոխել։ Արդյունքում արդիական է դարձել մաքսակետի լիարժեք շահագործման հարցը, այսինքն՝ տարբեր տեսակի բեռներ ստանալը պահանջում է նման փոփոխություններ։ Վրաստանի հետ սահմանին գտնվող մաքսակետն իր ֆունկցիոնալությամբ չի զիջի ռուս-աբխազական սահմանի անցակետին, իսկ հետագայում այնտեղ հնարավոր կլինի նաև բեռնատարների երթևեկությունը։

Հեղինակ՝ Մանանա Մճեդլիշվիլի

Հարցազրույցում հարցվողի օգտագործած տերմինները պատկանում են նրան և կարող են չհամընկնել խմբագրական դիրքորոշման հետ։