«Սա հյուրանոց չէ, որ պառկեք»․ հավաքների ազատության անօրինական սահմանափակում խորհրդարանի մոտ

Շուքրութի գյուղի բնակիչները երեկ՝ շարունակական բողոքի 183-րդ օրը, Ճիաթուրայից տեղափոխվել են Թբիլիսի։ Նրանք «Ջորջիան Մանգանեզ» ընկերությունից պահանջում են համարժեք փոխհատուցում հանքարդյունաբերության հետևանքով իրենց տների ավերման համար, որպեսզի շարունակեն ապրել անվտանգ միջավայրում։

Տուժած բնակչությունը խնդրի լուծման համար պահանջում է կենտրոնական իշխանության ներգրավումը։ Իշխանությունից ոչ ոք չի ներկայացել հանրահավաքի մասնակիցների մոտ, փոխարենը մեծ թվով ոստիկաններ են մոբիլիզացվել խորհրդարանի շենքի չորս կողմում։ Բոլոր մուտքերը խստորեն վերահսկվել են։

Թբիլիսիի քաղաքային, վերաքննիչ և գերագույն դատարաններն արդեն որոշում են կայացրել բողոքի ակցիաների ժամանակ վրան տեղադրելու իրավունքի վերաբերյալ և այն դիտարկել են որպես հավաքների և կարծիք արտահայտելու սահմանադրական իրավունքի մաս։

2018 թվականի փետրվարի 9-ի որոշման մեջ Թբիլիսիի վերաքննիչ դատարանի վարչական գործերի պալատը բացատրել է, որ «Վրաստանի Սահմանադրությունը թույլ է տալիս անձին ընտրել իր հայեցողությամբ արտահայտման ձևը, միջոցը և վայրը։ Մասնավորապես, նա օրենքով երաշխավորված իրավունք ունի հրապարակային և խաղաղ ճանապարհով արտահայտելու իր կարծիքը փողոցի այն հատվածում և այն ձևով, որը հարմար է համարում։ Կարելի է կարծիք հայտնել ոչ միայն խոսելով, հայտարարություններ անելով, այլ նաև լուռ ձևով կամ ժամանակավոր շինություններ կառուցելով, եթե դա չի հակասում գործող օրենսդրությանը»։

«Հավաքների և ցույցերի մասին» օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ արգելվում է հավաքներ կամ ցույցեր անցկացնել դատախազության, ոստիկանության, քրեակատարողական հիմնարկների և իրավապահ մարմինների շենքերում, երկաթուղային կայարաններում, օդանավակայաններում և նավահանգիստներում, քրեակատարողական հիմնարկի արտաքին արգելված գոտում և նրանից քսան մետր շառավղով գտնվող տարածքում, զորամասերում և օբյեկտներում և դրանց մուտքերից հարյուր մետր շառավղով գտնվող տարածքում։ Արգելվում է հավաքների կամ ցույցերի ժամանակ փակել շենքերի, մայրուղիների և երկաթուղիների մուտքերը։

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի սահմանման համաձայն՝ միակ անհրաժեշտությունը, որը կարող է հիմք հանդիսանալ Կոնվենցիայով նախատեսված իրավունքին միջամտելու համար, այն է, որը բխում է «ժողովրդավարական հասարակության» պահանջներից։ Սա երկու պայման է ներառում. պետք է լինի իրավունքին միջամտելու հանրային հրատապ անհրաժեշտություն, իրավունքին միջամտությունը պետք է համաչափ լինի օրինական նպատակին։

2023 թվականի սեպտեմբերի 27-ին «Վրացական երազանքի» յոթ պատգամավորներ խորհրդարանում գրանցել են օրենսդրական նախաձեռնություն, որով փոփոխություններ պետք է կատարվեին «Հավաքների և ցույցերի մասին» օրենքում և վարչական իրավախախտումների օրենսգրքում։ Փոփոխությունների համաձայն՝ ցուցարարներին արգելվելու էր «ժամանակավոր շինություններ» տեղադրել, իսկ եթե միևնույն է վրան տեղադրեն կամ բեմ կառուցեն, ոստիկանությունը իրավախախտներին կտուգանի 500-ից 5000 լարիով կամ կկալանավորի մինչև 15 օր ժամկետով։ ԵԱՀԿ-ի Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակը (OSCE/ODIHR) հորդորել է խորհրդարանին չընդունել այս փոփոխությունները, քանի որ դրանք կարող են օգտագործվել քաղաքական այլախոհությունը խտրականորեն ճնշելու համար: Խորհրդարանն ընդունել է օրինագծերը արագացված կարգով՝ 3 ընթերցմամբ, սակայն նախագահի վետոն չի հաղթահարվել։