Սահմանադրական դատարանը բավարարել է Մալխազ Մաչալիկաշվիլիի հայցը

Մալխազ Մաչալիկաշվիլին 19-ամյա Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի հայրն է, ով 2017 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Պանկիսիի հովտում հատուկ գործողության ժամանակ սպանվել էր Պետական ​​անվտանգության ծառայության կողմից։ Հատուկ ջոկատայինները տան ննջասենյակում մահացու կրակոցներ են արձակել նրա որդու գլխին։ Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիին և Պանկիսիի հովտում ապրող մի քանի այլ անձանց մեղադրել է միջազգային ահաբեկիչ ճանաչված Ահմեդ Չատաևին և նրա խմբին օգնելու մեջ, սակայն վիրավոր Մաչալիկաշվիլին մահացել է 2018 թվականի հունվարի 10-ին՝ առանց մեղադրանքի։ Մնացածը ձերբակալվել են։ Դատարանը նրանց մեղավոր է ճանաչել և դատապարտել ազատազրկման։

Դատախազությունը Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի մահացու վիրավորման փաստով հետաքննություն էր վարում քրեական օրենսգրքի 333-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, որը ենթադրում է բռնությամբ պաշտոնեական լիազորությունների հնարավոր չարաշահում։ 2020 թվականի հունվարի 25-ին դատախազությունը, պատճառաբանելով հանցավոր արարքի բացակայությունը, կարճել է նախաքննությունը։

Մաչալիկաշվիլին հետաքննությունը դադարեցնելուց առաջ դիմել էր  սահմանադրական դատարան, քանի որ նրան մինչ այդ զրկել էին տուժողի կարգավիճակից, իսկ դատախազի այս որոշումը դատարանում չէր բողոքարկվում։

Նշենք, որ 2023 թվականի հունվարին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը մասամբ բավարարել է Մալխազ Մաչալիկաշվիլիի հայցը։ Դատարանը որոշել է, որ իշխանությունները չեն կատարել Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածով նախատեսված արդյունավետ և մանրակրկիտ հետաքննության պահանջները: Այնուամենայնիվ, դատարանը համարել է, որ բավարար ապացույցներ չկան՝ ողջամիտ կասկածից դուրս եզրակացնելու, որ Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլին մահացել է որոշակի պայմաններում, որը գտնվում է պետության պատասխանատվության տակ։

Սահմանադրական դատարանը հակասահմանադրական է համարել Վրաստանի քրեական դատավարության օրենսգրքի խոսքերը՝ վերադաս դատախազի որոշումը վերջնական է և չի կարող բողոքարկվել։

Սահմանադրական հայցերի քննարկման ժամանակ պատասխանող կողմի՝ խորհրդարանի ներկայացուցիչը բողոքել է, որ դատախազի որոշումների բողոքարկումն էլ ավելի կծանրաբեռնի դատարանը։

Սահմանադրական դատարանի պարզաբանմամբ՝ այն դեպքերում, երբ պատժելի արարքը կատարում է պաշտոնատար անձը կամ նրան հավասարազոր անձը, ավելի մեծ է անապահովության, տուժողի նիհիլիզմի, քննչական գործունեություն իրականացնող պետական ​​մարմինների նկատմամբ օտարվածության զգացումը։ Ըստ այդմ, օբյեկտիվորեն մեծանում է վերահսկողության անհրաժեշտությունը, տեղեկատվության կարիքն ու նպատակը։

Սահմանադրական դատարանը նշել է, որ տուժողին անհրաժեշտ է տեղեկատվություն ոչ միայն նրա կասկածները փարատելու, հետաքրքրասիրությունը բավարարելու կամ համոզվելու, որ պետությունը պաշտպանում է իր իրավունքները, այլև արդյունավետ պաշտպանելու իր իրավունքները։

Սահմանադրական դատարանի հանձնարարականով՝ դատախազի կողմից կայացված որոշման դատական ​​վերահսկողությունը և դրա օրինականության ստուգումը կարևոր է այնքանով, որքանով կա դատախազության կողմից կամայականության կամ լիազորությունների չարաշահման վտանգ։