Վենետիկի հանձնաժողովը իշխանություններին կոչ է անում չեղարկել ռուսական օրենքը ներկայիս տեսքով

«Վենետիկի հանձնաժողովն ի սկզբանե ափսոսանք է հայտնում, որ այս օրենքը, որը և՛ զգայուն է մարդու իրավունքների համար, և՛ խիստ վիճահարույց վրացական հասարակության մեջ, ինչի մասին վկայում են երկրում զանգվածային ցույցերը, ընդունվել է այնպիսի ընթացակարգով, որը տարածք չի թողնում ազնիվ և բովանդակային քննարկման համար՝ բացահայտ անտեսելով վրաց ժողովրդի զգալի մասի մտահոգությունները։

Սա առավել ցավալի է, քանի որ 2023-ին նմանատիպ օրինագծի արձագանքը ցույց տվեց բևեռացում դրա ընդունման վերաբերյալ: Հետևաբար, հստակ անհրաժեշտություն կար շահագրգիռ կողմերի, հատկապես քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների, առցանց լրատվամիջոցների և հեռարձակողների հետ խորհրդակցելու: Ընթացակարգի այս կանոնը չի համապատասխանում ժողովրդավարական օրենսդրության եվրոպական պահանջներին:

Վենետիկի հանձնաժողովը վերլուծել է օրենքի համապատասխանությունը միջազգային և եվրոպական չափանիշների հետ` հիմնվելով նմանատիպ հարցերի վերաբերյալ բազմաթիվ նախկին կարծիքներում մշակված սկզբունքների վրա:

Վենետիկի հանձնաժողովը եզրակացնում է, որ խոսքի ազատության, միավորումների ազատության և անձնական կյանքի իրավունքի իրավական սահմանափակումները անհամատեղելի են Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 8(2), 10(2) և 11(2) հոդվածներին, ինչպես նաև միջազգային Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին դաշնագրի 17(2), 19(2) և 22(2) հոդվածներով, քանի որ այն չի համապատասխանում ժողովրդավարական հասարակության օրինականության, լեգիտիմության, անհրաժեշտության և համաչափության պահանջներին, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 14-րդ հոդվածով նախատեսված խտրականության արգելքի սկզբունքին։

Օրենքի համաձայն՝ որպես օտարերկրյա պետության շահերը կրող սուբյեկտ նշանակելը լուրջ բարդություններ է առաջացնում, քանի որ դա խաթարում է թիրախային կազմակերպությունների ինչպես ֆինանսական կայունությունն ու վստահելիությունը, այնպես էլ նրանց գործունեությունը: Գրանցման և հաշվետվության պահանջների (ներառյալ ֆինանսական տեղեկատվության բացահայտումը) համակցված ազդեցությունը, որը սահմանափակում է խարանված ասոցիացիաների ֆինանսավորման հասանելիությունը, զուգորդված ծանր վարչական տուգանքների և մշտական ​​մոնիտորինգի հետ, անկասկած կբարդացնի և կվտանգի արդյունավետ գործունեությունը և գոյությունը:

Պետության ձեռքում կենտրոնացած մշտական ​​ու խարանիչ խոչընդոտները սարսափելի տպավորություն են ստեղծում։

Օրենքը, որի նպատակն է թափանցիկությունը, հակառակ ազդեցությունն է ունենում՝ վտանգելով խարանել, լռեցնել և ի վերջո լուծարել ասոցիացիաներն ու լրատվամիջոցները, որոնք իրենց միջոցների թեկուզ մի փոքր մասն են ստանում դրսից:

Մեծ ռիսկ կա, որ այս օրենքը բացասական ազդեցություն կունենա կառավարությանը քննադատող ասոցիացիաների և լրատվամիջոցների վրա: Դրանց վերացումը բացասական ազդեցություն կունենա բաց, տեղեկացված հանրային բանավեճի, բազմակարծության և ժողովրդավարության վրա:

Վենետիկի հանձնաժողովը կտրականապես կոչ է անում Վրաստանի իշխանություններին հրաժարվել քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների, առցանց լրատվամիջոցների և օտարերկրյա աջակցությամբ գործող հեռարձակողների գրանցման, հաշվառման և հրապարակային ազդարարման հատուկ ռեժիմից, ներառյալ վարչական պատժամիջոցները:

Վրաստանի ներկայիս օրենսդրությունն արդեն պարունակում է դրույթներ, որոնք պահանջում են կազմակերպություններից գրանցվել և պատրաստել հաշվետվություններ, այդ թվում՝ ֆինանսավորման աղբյուրների վերաբերյալ, ուստի համոզիչ բացատրություն չկա, թե ինչու են առկա պարտավորությունները անբավարար թափանցիկություն ապահովելու համար: Այն դեպքում, երբ առկա կանոնակարգերը անբավարար են, Վրաստանի իշխանությունները պետք է մտածեն գործող օրենքները եվրոպական և միջազգային չափանիշներին համապատասխան փոխելու մասին: Մասնավորապես, օտարերկրյա պետությունների անունից իրական ներկայացուցչական (լոբբիստական) գործունեությունը կարող է կարգավորվել եվրոպական չափանիշներին համապատասխան, եթե գործող օրենսդրությունը համարժեք չէ:

Վենետիկի հանձնաժողովը մտահոգություն է հայտնում, որ Վրաստանի խորհրդարանը չսպասեց եզրակացությանը և երեք ընթերցմամբ կողմ քվեարկեց օրինագծին՝ չնայած Խորհրդարանական վեհաժողովի նախագահի և Եվրոպայի խորհրդի գլխավոր քարտուղարի կոչերին։

Վենետիկի հանձնաժողովը քննադատում է իշխանություններին՝ երրորդ ընթերցման ժամանակ փաստացի գաղտնի կերպով փոփոխություն մտցնելու համար, որով պատասխանատվության կարող են ենթարկվել նաև ֆիզիկական անձինք։

«Երևում է, երրորդ ընթերցմամբ օրենքում կատարված լրացուցիչ, բովանդակային փոփոխություններն անմիջապես չհրապարակվեցին։ Վենետիկի հանձնաժողովը խորապես մտահոգված է այս թափանցիկության պակասով»:

Ապրիլի 15-ին Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽԽՎ) նախագահ Թեոդորոս Ռուսոպուլոսը «գործակալների մասին» ռուսական օրենքը ուղարկել է Վենետիկի հանձնաժողով և խնդրել է հանձնաժողովին արագացված կարգով պարզել, թե արդյոք այն համապատասխանում է Եվրոպայի խորհրդի ստանդարտներին։

«Վրացական երազանքն» անցյալ տարի ետ կանչած այսպես կոչված «օտարերկրյա գործակալների» մասին ռուսական օրենքը 2024 թվականի ապրիլի 3-ին կրկին օրակարգ բերեց և և երրորդ՝ վերջնական ընթերցմամբ ընդունեց մայիսի 14-ին։ Իշխանությունը հաշվի չառավ միջազգային գործընկերների զգուշացումները և երկրում շարունակվող բազմահազարանոց բողոքի ակցիաների՝ օրենքն անվերապահորեն ետ կանչելու պահանջը։

Նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին մայիսի 18-ին վետո է դրել ռուսական օրենքի վրա։ Նախագահն ասել է, որ «գործակալների մասին» ռուսական օրենքը հակասում է Վրաստանի Սահմանադրությանը, եվրոպական բոլոր չափանիշներին և խոչընդոտ է հանդիսանում երկրի եվրոպական ճանապարհին։ Խորհրդարանը նախատեսում է հաջորդ շաբաթվա ընթացքում կայանալիք նիստին հաղթահարել նախագահի վետոն։