Վրաստանում առաջին անգամ Ծալենջիխայում կգործարկվի առաջին դասարանցիների կերակրման ծրագիր

Ծրագրում ընդգրկվելու համար առաջին դասարանցու ծնողը պետք է դիմում ներկայացնի քաղաքապետարան՝ իր հետ ունենալով առաջին դասարանցու ծննդյան վկայականը և տեղեկանք դպրոցից՝ առաջին դասարանում սովորելու մասին։

Ինչպես «Վրաստանի լուրերին» հայտնեց Ծալենջիխայի մունիցիպալիտետի փոխքաղաքապետ Թամար Բելքանիան, երեխաներին կբաժանվեն բանկային քարտեր, որոնցով նրանք կկարողանան ապրանքներ գնել դպրոցի սննդի օբյեկտներից և տեղական խանութներից։ Քարտի միջոցով բանկոմատից կանխիկացումները կամ առցանց վճարումները կսահմանափակվեն: Ծալենջիխայի մունիցիպալիտետի 30 հանրակրթական դպրոցներից սննդի բլոկ ունի միայն 6-ը։

«Մանկապարտեզներում երեխաները ապահովված են սննդով: Երեխան ստանում է բավականաչափ կալորիաներ, որոնք անհրաժեշտ են նրա զարգացման համար, սակայն հաջորդ փուլում, երբ երեխան մտնում է առաջին դասարան, սնուցման ծրագիրը չի գործում։ Շատ հաճախ ծնողը հնարավորություն չի ունենում ֆինանսավորել օրական 3, 4 լարիով, որն անպայման անհրաժեշտ է դպրոցական սննդի համար, այսինքն՝ մանկապարտեզում սովոր օրգանիզմը դպրոցում մնում է առանց երաշխավորված սննդի։ Սա բնականաբար կխանգարի երեխայի և՛ մտավոր, և՛ ոսկրային, նրա աճի գործընթացին։ Ծալենջիխայի մունիցիպալիտետը որոշում է կայացրել առաջին դասարանցիների կերակրման ծրագիր իրականացնել՝ ելնելով երեխաների լավագույն շահերից և ստեղծված սոցիալական իրավիճակից։ Այս ծրագիրն աննախադեպ է ողջ Վրաստանում»,- ասում է Ծալենջիխայի մունիցիպալիտետի քաղաքապետ Գիորգի Խարչիլավան։

Ծալենջիխան Վրաստանի միակ մունիցիպալիտետն է, որը 2021 թվականի հոկտեմբերի 2-ի ինքնակառավարման ընտրություններից հետո կառավարվում է կոալիցիոն կառավարության կողմից, իսկ քաղաքապետը ընդդիմադիր կուսակցության ներկայացուցիչ է։

Ծալենջիխայի մունիցիպալիտետի 2023 թվականի բյուջեն ներկայումս կազմում է 14 444 100 լարի։ Տեղական իշխանության կարիքների համար օգտագործվում է 4 584 500 լարի, 735 000 լարի՝ ճանապարհային ենթակառուցվածքների զարգացման համար, 158 400 լարի՝ ջրային համակարգի զարգացման համար, 585 000 լարի՝ արտաքին լուսավորության համար, 329 200 լարի՝ բարեկարգման միջոցառումների համար, 1 211 600 լարի՝ շրջակա միջավայրի պահպանության և մաքրման համար, նախադպրոցական կրթության ֆինանսավորման համար նախատեսված է 2 600 000 լարի,  755 000 լարի՝ սպորտի զարգացմանը նպաստելու համար, 870 000 լարի՝ մշակույթի զարգացման համար, 1 835 400 լարի՝ բնակչության առողջության պաշտպանության և սոցիալական ապահովության համար, 375 000 լարի՝ սոցիալապես անապահով բնակչությանը սննդով ապահովելու համար:

ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի 2019 թվականի տվյալներով՝ Վրաստանում գրեթե յուրաքանչյուր չորրորդ երեխան (24,4%) ապրում է աղքատության մեջ։ Հարցված աշակերտների 77%-ն ասում է, որ դպրոց գալով երբեմն (42%) կամ միշտ (35%) քաղց է զգում, ինչն ուղղակիորեն ազդում է աշակերտների գրագիտության ցածր արդյունքների վրա։

«Վրաստանում դպրոցական սննդի համակարգի ստեղծման կարիքներն ու հեռանկարները» քաղաքականության փաստաթղթի համաձայն՝ մինչև 2021 թվականը երկրում ապրել է մինչև 18 տարեկան 189 690 սոցիալապես անապահովի կարգավիճակ ունեցող երեխա։ Թերսնումն իր բոլոր ձևերով ամենամեծ բեռը դնում է աղքատ և մարգինալացված համայնքներում ապրող երեխաների և դեռահասների վրա:

ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի ուսումնասիրության համաձայն՝ կարևոր խնդիր է դեռահասների մոտ երկաթի և յոդի պակասը, ինչը նրանց աճի, զարգացման և անեմիայի հետ կապված խնդիրներ է առաջացնում:

Դպրոցական սնուցման ծրագրերի միջազգային փորձի համաձայն՝ դպրոցական կերակրման մոդելը ենթադրում է աշակերտներին պատրաստի սննդի ամենօրյա տրամադրում ֆիքսված ժամին (հիմնականում նախաճաշ և/կամ ճաշ): Այս մոդելը պահանջում է համապատասխան խոհանոցային սարքավորումներ դպրոցներում՝ սննդի պատրաստման համար կամ պատրաստի կերակուրների կազմակերպված մատակարարում: Հարստացված սնունդ - վիտամիններով և հանքանյութերով հարստացված սնունդ: Այն հիմնականում հանդիպում է խորտիկների տեսքով, օրինակ՝ հարստացված թխվածքաբլիթներ: Սնունդ, որը կարելի է տանել տուն - սննդի առաքման հաճախականությունը յուրաքանչյուր դեպքի համար է, սովորաբար ներառում է աշակերտին սննդի ամսական կամ սեզոնային առաքում (այնուհետև՝ տանը սպառում): Սննդի մոդելների մեկ այլ ձև է ճաշի տուփը (Lunch box) – ամենօրյա սնունդ, որը տրամադրվում է երրորդ անձի կողմից (օրինակ՝ ծնողը): Պարունակում է նախապես պատրաստված կերակուր։ Մոդել, որը կենտրոնացած է տեղական արտադրանքի օգտագործման վրա (Home grown school meal) – այս մոդելը աշակերտներին առաջարկում է սնունդ՝ օգտագործելով տեղական արտադրանքը, որը տրամադրվում է տեղական ձեռներեցների կողմից: Միկրոէլեմենտների փոշի, որը պարունակում է չոր միկրոէլեմենտներով հագեցած փոշի: Փոշին պարունակում է մինչև 15 միկրոէլեմենտներ, որոնք կարելի է ավելացնել պատրաստի կերակուրին։ Կարևոր է չափաբաժինը որոշել՝ ըստ աշակերտների տարիքի։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից առաջարկված ամենապարզ մեթոդներից մեկը հաջողությամբ կիրառվում է տարբեր երկրներում։ Այս մոդելը հատկապես արդյունավետ է աշակերտների սննդանյութերի անբավարարության դեպքում, օրինակ՝ անեմիայի դեմ։

Տարբեր երկրներում իրականացվող ծրագրերի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մեկ աշակերտի համար ամբողջ տարվա ընթացքում հատկացված միջին գումարը կազմում է 91 դոլար: Այս ցուցանիշը ցածր եկամուտ ունեցող երկրներում կազմում է 42 դոլար, միջին եկամուտ ունեցող երկրներում՝ 124 դոլար, իսկ զարգացած երկրներում՝ 242 դոլար: Ծալենջիխայի մունիցիպալիտետում այս ցուցանիշը կազմում է մոտավորապես 13,3 դոլար։