Հայաստանն ու Ադրբեջանը ռազմագերիների են փոխանակել

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը գերիների փոխանակումն անվանել է շատ կարևոր իրադարձություն։

«Եվ կուզենայի առնվազն երեկվա իրադարձությունը համարել մի զրոյական կետ, որից մենք կկարողանանք առնվազն փորձել և ջանքեր գործադրել, որպեսզի հետագա բոլոր լուրերն ավելի շատ վկայեն Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու հավանականության մեծացման և ոչ թե հակառակի մասին»,- այսօր՝ դեկտեմբերի 14-ին, հայտարարել է Փաշինյանը։

Ազատ արձակված հայ ռազմագերիների մեծ մասը ձերբակալվել է 2020 թվականի դեկտեմբերին՝ Լեռնային Ղարաբաղում 44-օրյա պատերազմի ավարտից կարճ ժամանակ անց։ Նրանց դիմաց Հայաստանը երկու զինծառայողի է հանձնել Ադրբեջանին, որոնք գերության մեջ էին 2023 թվականի ապրիլից։

Գերիների փոխանակումից մեկ շաբաթ առաջ Ադրբեջանը և Հայաստանը համատեղ հայտարարություն են տարածել։ Կողմերը համակարծիք են, որ կա պատմական հնարավորություն՝ հասնելու տարածաշրջանում երկար սպասված խաղաղությանը։ Երկու պետություններն էլ հաստատում են, որ մտադիր են կարգավորել հարաբերությունները և խաղաղ պայմանագիր կնքել՝ հիմնված ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության սկզբունքների հարգման վրա։

2023 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանը լրիվությամբ վերականգնեց Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի հանդեպ վերահսկողությունը և հայտարարեց ինքնիշխանության վերականգնման մասին։ Էթնիկ հայերը զանգվածաբար լքեցին տարածաշրջանը և տեղափոխվեցին Հայաստան: Որպես պատճառ նրանք նշում են ադրբեջանական իշխանությունների կողմից հետապնդումների վախը։ Ղարաբաղում ընդհանուր առմամբ ապրում էր 120 հազար մարդ։

Չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության նախագահ Սամվել Շահրամանյանը հրաման է ստորագրել, ըստ որի մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարվելու են բոլոր «պետական ​​կառույցներն ու կազմակերպությունները», իսկ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը» (Արցախը) կդադարի գոյություն ունենալ։

Հայաստանի քննիչ հանձնաժողովի եզրակացության համաձայն՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-20-ին «Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայի արդյունքում» Լեռնային Ղարաբաղում զոհվել է ավելի քան 200 զինվորական և քաղաքացիական անձ։ Մինչ այժմ անհետ կորած է համարվում 12 քաղաքացի և 30 զինծառայող։ Քննիչ հանձնաժողովում նշում են, որ խոշտանգումների է ենթարկվել առնվազն 14 մարդ, որոնցից 12-ը զինծառայողներ։ Մարտական ​​գործողությունների արդյունքում զոհվել է 3 երեխա, 231 զինվոր և 80 խաղաղ բնակիչ ստացել է տարբեր աստիճանի վնասվածքներ։

Իլահ Ալիևը հայտարարել է «Ազատագրված տարածքներ մեծ վերադարձի պետական ​​ծրագրի» մասին, որի շրջանակներում մինչև 2026 թվականը նախատեսվում է 140 հազար ադրբեջանցիների վերադարձ Ղարաբաղ։