ՆԳՆ-ն ապօրինի կալանավորված իրավապաշտպաններին պատժում է առավելագույն ժամկետով

Իրավապաշտպաններն ու քաղաքացիական ակտիվիստները հունիսի 2-ին հավաքվել էին խորհրդարանի մոտ այն բանից հետո, երբ ոստիկանությունը ձերբակալեց երեք մարդու, այդ թվում՝ փաստաբան Շոթա Թութբերիձեին։ Թութբերիձեն նստած է եղել խորհրդարանի դիմացի աստիճաններին, իսկ ոտքերին «Իրակղլի» մակագրությամբ պաստառ է եղել։ Այս բովանդակության պաստառներով քաղաքացիներն իրենց բողոքն են արտահայտել Վրաստանի կառավարության արտաքին քաղաքականության և վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլիի դեմ, ով մայիսի 30-ին Բրատիսլավայում Գլոբալ անվտանգության ֆորումում ասել է, որ «պատերազմի մեկնարկի պատճառներից մեկը եղել է Ուկրաինայի ՆԱՏՕ-ի անդամ դառնալու մտադրություն»։

Ոստիկանը նախ փորձել է Թութբերիձեի ձեռքից խլել պաստառը, ապա ձերբակալել նրան։ Իրավախախտման արձանագրության մեջ գրված է, որ նա դիմադրություն է ցույց տվել ոստիկաններին և նրան բանավոր վիրավորել։ Մինչև փաստաբանին ձեռագիր գրությամբ ազատ արձակելը, իրավապաշտպանները միացել են խորհրդարանի դիմաց կազմակերպված հանրահավաքին։

«Իրակղլի»՝ «ոչ գեղեցիկ» բառ

«Ես գնացի Ռուսթավելի և վերցրեցի նույն գրությամբ մի թերթիկ, քանի որ կարծում եմ, որ մենք կարող ենք ավելի լավ երկիր լինել, քան Ռուսաստանը կամ Բելառուսը։ Իմ այս արարքը աջակցության ակտ էր իմ համաքաղաքացուն, համերաշխության ակտ, քանի որ ոստիկանության կողմից մարդու նկատմամբ բռնությունը չի կարելի անվանել կարգի վերականգնում, և մենք դրան հանգիստ ենք դիմագրավում»,- գրել է «Բաց հասարակության» հիմնադրամի աշխատակից Սաբա Բրաճվելին։ Մեկուսարանում ձերբակալվելուց հետո այս խոսքերը կարդալու են դատական ​​նիստում, սակայն վարչական կալանքի առավելագույն ժամկետը՝ 48 ժամը, անցել է առանց նախազգուշացման։

Սաբան հիշում է իր ձերբակալության մանրամասները. «Մինչ ես խորհրդարանի մոտ էի, մի քանի ոստիկաններ՝ Սերգի Բզիշվիլիի գլխավորությամբ, եկան ինձ մոտ և ասացին, որ պաստառը տամ իրենց։ Ասացի, որ դա իմ սեփականությունն է, չեմ տա։ Նա ինձ ասաց, որ դրա վրա գրված է «ոչ գեղեցիկ բան», ինչին ես բացատրեցի, որ նախ՝ դա անպարկեշտ բառ չէ, երկրորդ՝ եթե եղել է, պաշտպանված է մեր օրենսդրությամբ և Ստրասբուրգի օրենքով։ Ավելին, Ստրասբուրգը նույնիսկ Պանորամայի հետ կապված հայհոյախառն գրության մասին ասել է, որ դրա պատճառով մարդ չի կարելի ձերբակալվել։

Չգիտեմ՝ պարոն Սերգին զայրացել է Ստրասբուրգի՞, թե՞ Պանորամայի հիշատակման պատճառով, այն ժամանակ իր ենթականերին հրամայել է խլել այն, որից հետո հրել են ինձ, դուրս հանել տարածքից, ձեռնաշղթաներ հագցրել ու միայն դրանից հետո կարողացան այդ թուղթը տանել»։

Սաբա Բրաճվելին ասում է, որ իրեն ձերբակալելն իր վրա է վերցրել ոստիկանը, ով իրականում չի ձերբակալել և առաջին անգամ տեսել է ոստիկանական բաժանմունքում։

Մաքուր թերթ

«Վրաստանի դեմոկրատական ​​նախաձեռնության» ղեկավար Էդուարդ Մարիկաշվիլին կարծում է, որ կալանավորման նպատակը քաղաքացիներին վախեցնելն է, որպեսզի նրանք զերծ մնան բողոքի ցույցերից նույնիսկ այնպիսի ձևով, ինչպիսին է դատարկ թուղթ բռնելը․

«Այս դեպքը շատ լավ ցույց տվեց վրացական իշխանության նմանությունը ռուսական ռեժիմի հետ, որը նույնպես մարդկանց կալանավորում է սպիտակ թղթի պատճառով։ Իշխանության այս գործողությունները շատ նման են քննադատական ​​մարդկանցից հաշվեհարդար տեսնելու փորձի, և երկրորդ՝ այս հաշվեհարդարի շրջանակներում նրանք խաղում են ժողովրդի տված իշխանության հետ։

Փաստաբանները կարծում են, որ տեղի է ունենում ոստիկանության կողմից դիտավորությամբ ապօրինի ձերբակալություն, ինչը քրեական օրենսգրքի 247-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործություն է և պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից ութ տարի ժամկետով կամ պաշտոն զբաղեցնելու կամ աշխատելու իրավունքից մեկ ժամկետով զրկելով՝ մինչև երեք տարի ժամկետով: Անօրինական է համարվում նաև կալանքի ժամկետը մինչև 48 ժամ երկարացնելը, երբ դրա համար որևէ պատճառ չկա։

Հունիսի 2-ի հանրահավաքի ժամանակ ընդհանուր առմամբ 7 մարդ է ձերբակալվել։ Հատուկ քննչական ծառայությունը հետաքննություն չի սկսել ՆԳՆ աշխատակիցների կողմից հնարավոր հանցագործությունների վերաբերյալ։

Ստրասբուրգի դատարանի որոշումն ընդդեմ Վրաստանի

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը պաստառների, այդ թվում՝ անպարկեշտ կարգախոսների բովանդակության պատճառով ցուցարարների ձերբակալությունը գնահատել է որպես հավաքների և միավորումների ազատության իրավունքի խախտում։ Վրաստանի վերաբերյալ վերջին որոշումներից մեկը կայացվել է վեց ամիս առաջ՝ 2022 թվականի դեկտեմբերի 15-ին։

«Փերաձեն և մյուսներն ընդդեմ Վրաստանի» գործը վերաբերում է Բիձինա Իվանիշվիլիին պատկանող «Պանորամա Թբիլիսիի» շինարարության դեմ տեղի ունեցած ակցիայի ժամանակ Նատա Փերաձեի և վեց այլ ակտիվիստների ձերբակալությանը՝ 2015 թվականի հուլիսին, երբ ցուցարարները ձերբակալվել էին հայհոյախառն գրությամբ պաստառ բռնելու համար։ Պաստառներից մեկի մակագրությունն ուղղված էր նախկին վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլիին։

Ստրասբուրգի վճռի համաձայն՝ տեսանյութերը ցույց չեն տվել, որ ձերբակալվածներից որևէ մեկը կարգախոսներ է վանկարկել կամ չեն ենթարկվել ոստիկանության հրահանգներին, սակայն Թբիլիսիի քաղաքային դատարանը բոլոր յոթ մեղադրյալներին մեղավոր է ճանաչել հասարակական կարգը խախտելու մեջ՝ կարգախոսներով պաստառներ կախելու համար և տուգանել նրանցից յուրաքանչյուրին։ Վրացական դատարանը բացատրել է, որ օգտագործված կարգախոսը «հատկապես վիրավորական է» վրացական հասարակության համար և «ոչ մի քաղաքական, մշակութային, կրթական կամ գիտական ​​արժեք չունի»։ Վերաքննիչով քաղաքային դատարանի որոշումը թողնվեց անփոփոխ։

Եվրոպական դատարանը բացատրել է, որ հավաքների ազատության իրավունքը ժողովրդավարական հասարակության հիմքերից մեկն է, և ցանկացած սահմանափակման անհրաժեշտությունը պետք է համոզիչ կերպով հաստատվի։

Ինչ վերաբերում է Պանորամայի վերաբերյալ պաստառների բովանդակությանը, Եվրոպական դատարանը հաշվի է առել ազգային դատարանների գնահատականը, ըստ որի օգտագործված ժարգոնային գռեհիկ բառը վրացերենում եղել է «լիակատար անպարկեշտություն» և «առանձնապես վիրավորական» բառ, սակայն ազգային դատարանները վիճարկվող հայտարարության գռեհիկ բնույթը չափից դուրս տարանջատել են դրա ենթատեքստից, ակնհայտ նպատակից և կենտրոնացել միայն ձևի վրա։

«Նրանք չկարողացան ճանաչել, որ 10-րդ հոդվածը [արտահայտվելու ազատությունը] վերաբերում է ոչ միայն այն տեղեկատվությանն ու գաղափարներին, որոնք ընդունվում են դրական կերպով կամ դիտվում են որպես վիրավորական կամ անտարբեր, այլև նրանց, որոնք վիրավորում են, ցնցում կամ անհանգստացնում են բնակչության որևէ հատվածին»:                                                                                                              

Կարևոր է նաև, որ վիճարկվող վիրավորական հայտարարությունն ուղղված չի եղել որևէ անձի կամ հիմնարկի, հետևաբար այն չի կարող դիտվել որպես վիրավորանք կոնկրետ կամ չպատճառաբանված զրպարտության նկատմամբ»,- նշել է դատարանը։

Ստրասբուրգի դատարանը գտել է, որ տեղի է ունեցել 11-րդ հոդվածի խախտում [Հավաքների և միավորումների ազատություն]՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի [արտահայտման ազատություն] հետ կապված: Դատարանը կարծում է, որ արտահայտվելու նկատմամբ սանկցիա կիրառելը, որքան էլ այն մեղմ լինի, կարող է ունենալ արտահայտվելու ազատության վրա անցանկալի նվազեցնող ազդեցություն։