Վրաստանը շահել է Ստրասբուրգի դատարանում Ռուսաստանի դեմ ընթացող «շարունակական օկուպացիայի գործը»

Դատարանը միաձայն հաստատել է Ռուսաստանի կողմից Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի հետևյալ հոդվածների խախտումը՝ կյանքի իրավունք (հոդված 2), խոշտանգումների/դաժան վերաբերմունքի արգելում (հոդված 3), ազատության և անվտանգության իրավունք (5-րդ հոդվածի առաջին մաս), անձնական և ընտանեկան կյանքի պաշտպանության իրավունք (հոդված 8), բացի այդ, դատարանի որոշմամբ տեղի է ունեցել ազատ տեղաշարժի, սեփականության և կրթության իրավունքի խախտում։

Դատարանը բացատրում է, որ «բորդերիզացիան», որը համարվում է «2008 թվականի օգոստոսի Վրաստան-Ռուսաստան հակամարտության ամենացավոտ ժառանգություններից մեկը», թույլ չի տալիս մարդկանց ազատորեն հատել վարչական սահմանները Վրաստանի կողմից վերահսկվող տարածքների և Ռուսաստանի կողմից աջակցվող անջատողական շրջանների միջև։

Վրաստանի իշխանությունները 2018 թվականի օգոստոսի 22-ին դիմել են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան՝ պնդելով, որ էթնիկ վրացիները փորձելով անցնել վարչական գիծը՝ սպանվել, կալանավորվել և/կամ դաժան վերաբերմունքի են արժանացել «սահմանն ապօրինի հատելու» համար։ Բացի այդ, մարդիկ զրկվել են իրենց մշակած հողից, ընտանիքները բաժանվել են, իսկ երեխաները ստիպված են եղել ընտրություն կատարել ռուսերենով կրթություն ստանալու և Վրաստանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում դպրոց գնալու միջև:

Դատարանը որոշել է, որ իրավասու է լսել Վրաստանի կառավարության բողոքը 2009 թվականից, երբ սկսվեց «բորդերիզացիայի» գործընթացը, մինչև 2022 թվականի սեպտեմբերի 16-ը, երբ Ռուսաստանը հայտարարեց Եվրոպական կոնվենցիայից դուրս գալու մասին։

Վրաստանի կառավարությունը դատարան է ներկայացրել 109 ենթադրյալ զոհերի ցուցակ, որոնցից առնվազն 70-ը քննվել է դատարանի կողմից։ Դրանց թվում է Աբխազիայում բնակվող յոթ էթնիկ վրացիների մահը, երբ փորձում էին անցնել վարչական սահմանը այլընտրանքային ճանապարհներով՝ Վրաստանի կողմից վերահսկվող տարածքում թոշակ ստանալու կամ դեղ գնելու նպատակով։ Դատարանը համարել է, որ այսպես կոչված սահմանի «ապօրինի հատման» համար ձերբակալությունների և կալանավորման ավելի քան 2800 դեպք է հաստատվել։

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը որոշել է, որ ունի բավարար ապացույցներ՝ զոհերի ցուցակներ, ցուցմունքներ, լրատվամիջոցների հաղորդումներ և միջազգային նյութեր, որպեսզի ողջամիտ կասկածից դուրս եզրակացնի, որ ենթադրյալ միջադեպերը մեկուսացված չէին, այլ բավականաչափ բազմաթիվ և փոխկապակցված՝ կազմելու խախտումների օրինակ կամ համակարգ: Ավելին, դատարանը որոշել է, որ ՌԴ իշխանությունները հանդուրժող են նման գործելաոճի նկատմամբ։

Վրաստանի արդարադատության նախարար Ռատի Բրեգաձեն ճեպազրույցում արձագանքել է Ստրասբուրգի դատարանի որոշմանը։ Նրա խոսքով՝ այս որոշմամբ հստակ ընդգծվել է Վրաստանի տարածքային ամբողջականությունը, ինչպես նաև «բորդերիզացիայի» գործընթացի անօրինականությունը։

«Ստրասբուրգի դատարանի այսօրվա որոշումը շատ հզոր օրինական զենք է, որը մեզ իրավունք է տալիս ասելու, որ ցանկացած խախտում, որը տեղի է ունենում Վրաստանի օկուպացված տարածքում, ամբողջությամբ կվերագրվի Ռուսաստանի Դաշնությանը, և այդ պետությունը կլինի պատասխանատու»,- ասել է Բրեգաձեն։

2007 թվականից հետո Վրաստանի պետությունը Ռուսաստանի դեմ ևս երեք բողոք է ներկայացրել Եվրադատարան, որոնցից երկուսի շուրջ որոշումն արդեն հայտարարվել է։ Բացի այդ, Ստրասբուրգի դատարանի տվյալներով, շուրջ 200 անհատական ​​բողոք է ներկայացվել Վրաստանի, Ռուսաստանի կամ երկու երկրների դեմ՝ կապված 2008 թվականի զինված հակամարտության կամ սահմանային գործընթացի հետ։

2023 թվականին դատարանի Մեծ պալատը Ռուսաստանի Դաշնությանը պարտավորեցրել է վճարել 129 827 500 եվրո՝ հօգուտ 2008 թվականի օգոստոսյան պատերազմից տուժած Վրաստանի 24 000 քաղաքացիների։

Ռուսաստանը դուրս է եկել Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայից և հրաժարվում է դատական ​​որոշումների կատարումից։