Venesiya Komissiyası Gürcüstan parlamentinə LGBT fərdlərin hüquqlarını məhdudlaşdıran və senzura tətbiq edən qanunvericilik dəyişikliklərini tam nəzərdən keçirmək və qəbul etməyə davam etməmək üçün tövsiyə edir.
Əsas xəbərlər
Söhbət parlament sədri Şalva Papuaşvilinin də daxil olduğu “Gürcü Arzusu”nun deputatları tərəfindən irəli sürülən “Ailə dəyərləri və yetkinlik yaşına çatmayanların müdafiəsi haqqında” konstitusiya qanun layihəsindən gedir. Venesiya Komissiyasının qiymətləndirməsinə görə, yalnız onun qəbulu ilə bağlı təklif Gürcüstanda LGBTİ fərdlərə qarşı düşmənçilik və damğalama mühitinin qızışdırılması təhlükəsi yaradır.
Komissiyanın rəyində qeyd olunur ki, qanun layihəsi geniş və qeyri-dəqiq ifadələr ehtiva edir. Məsələn, 6-cı maddədə “toplaşma” termini istər ictimai ərazidə, istərsə də yarı ictimai ərazidə (ticarət mərkəzləri və ya dəmiryol vağzalları kimi) və ya şəxsi binalarda keçirilməsindən asılı olmayaraq bütün növ toplantıları əhatə edir. Həmçinin, toplantının miqyası göstərilməyib və bu, iki nəfərlik görüşdən bir neçə min nəfərə qədər ola bilər. Və “populyarlaşdırma”dan bəhs edən hissədə nə qanun layihəsinin özündə, nə də izahat vərəqində bu terminin dəqiq tərifi yoxdur.
“Bu sözün mənasını “dəstək” termini ilə eyniləşdirmək olar ki, bunu da digər ölkələrin (Rusiya, Macarıstan, Ukrayna, Moldova) “homoseksuallığın təbliğatını” qadağan edən qanunvericiliyi istifadə edir. Anlaşılmazdır, bu terminin, əgər eynicinsli ailə və ya intim münasibətlərin xeyrinə hər hansı məlumat və ya fikiri ehtiva edirsə məhdudlaşdırıcı şəkildə şərh edilməlidir”, - deyə rəydə deyilir.
Qanun layihəsinin göstərilən qanuni məqsədi ailə dəyərlərini və yetkinlik yaşına çatmayanları qorumaqdır. Venesiya Komissiyasının fikrincə, qanun layihəsi və onun izahat vərəqi sözügedən qadağaların bu məqsədə çatmağa necə xidmət edəcəyini izah edə bilmir.
Venesiya Komissiyası hesab edir ki, hökumət konstitusiya qanun layihəsini qəbul etməklə demokratik cəmiyyətə xas olan bərabərlik, plüralizm və tolerantlıq anlayışları ilə bir araya sığmayan stiqma və qərəzliyi gücləndirmək, homofobiyanı təşviq etmək riski yaradacaq.
Venesiya Komissiyası Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qiymətləndirməsinə istinad edir ki, homoseksuallığın sadəcə qeyd edilməsinin və ya cinsi azlıqların sosial statusu ilə bağlı açıq ictimai müzakirənin uşaqlara və ya “həssas böyüklər”ə mənfi təsir göstərdiyinə dair heç bir elmi sübut və ya sosioloji məlumat yoxdur, əksinə, yalnız ədalətli və ictimai debatlar yolu ilə cəmiyyət belə çətin məsələləri həll edə bilər.
Venesiya Komissiyasına görə, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi müəyyən edib ki, guya uşaqları qorumaq məqsədi ilə cinsi oriyentasiya və gender kimliyi ilə bağlı müzakirələri sanksiya edən, senzura edən və ya hətta onu qeyri-qanuni elan edən qanunlar qaçılmaz zəiflədici təsirinə görə nəinki ifadə azadlığına təsir edir, həm də LGBT fərdləri yaşlarından asılı olmayaraq damğalayır və uşaqların cinsiyyət, cinsi və reproduktiv sağlamlıq haqqında hərtərəfli və yaşına/inkişafına uyğun məlumat əldə etmək hüququnu məhdudlaşdırır.
Venesiya Komissiyası tövsiyə edir ki, Konstitusiyaya dəyişikliklər etməzdən əvvəl cəmiyyətin bütün təbəqələrini, xüsusilə cinsi və gender azlıqlarının nümayəndələrini, habelə müvafiq sahələrdən (hüquq, səhiyyə, təhsil, sosial təminat və s.) olan mütəxəssisləri və peşəkarları cəlb etməklə onların mümkün təsirlərinin hərtərəfli təhlili aparılsın.
“Belə bir təhlil ictimai olmalı və qaldırılan məsələlərin dürüst və qərəzsiz qiymətləndirilməsinə imkan verən həqiqi və obyektiv məsləhətləşmələr üçün əlverişli vaxt çərçivəsində aparılmalıdır”, - Venesiya Komissiyasının rəyində deyilir.
Konstitusiya qanunu layihəsi saxlanılarsa, Venesiya Komissiyasının tövsiyələri aşağıdakılardır:
- Eyni cinsli cütlüklərin hüquqi tanınmasına imkan vermək üçün 1.1-ci maddənin dəyişdirilməsi.
- 1.1-ci maddədə “genetik” sözlərinin ləğvi.
- 1.2-ci maddədə “heteroseksual” sözü “subay” və ya “fiziki şəxs” termini ilə əvəz edilməsi.
- 1.3-cü maddənin götürülməsi.
- 1.4-cü maddənin birinci cümləsinin götürülməsi (genetik məlumatlara uyğun olaraq) və transgenderlərin qeydiyyatdan keçmiş gender markerinin dəyişdirilməsi üçün sürətli, şəffaf və əlçatan prosedurları təmin edən kifayət qədər ətraflı və dəqiq qanunun yaradılması.
- Qeyri-diskriminasiya standartlarına uyğunluğu təmin etmək üçün 1.5-ci maddənin götürülməsi və ya redaktə edilməsi.
- 1. 6, 1.7 və 1.8-ci maddələrin götürülməsi, qohumluq münasibətlərinin cinayət qanunvericiliyi ilə ayrıca tənzimlənməsi.
10-cu çağırış parlamentdə “Gürcü Arzusu” konstitusiyaya dəyişiklik etmək üçün lazım olan 113 səsə malik deyil. Bu səbəbdən hakim partiya “Ailə dəyərləri və yetkinlik yaşına çatmayanların müdafiəsi haqqında” qanun layihələri paketini təqdim edib və müxtəlif qanunlara dəyişiklik etməyi planlaşdırır. Hazırda parlament qanunvericilik paketinə birinci oxunuşda baxır.
