Հատուկ քննչական ծառայությունը կուսումնասիրի Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի գործը

Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեն քննարկել է «Ցինցաբաձեի խմբի» գործերով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումների կատարման հարցը։ Խումբը ներառում է իրավապահ մարմինների կողմից սպանությունների, խոշտանգումների և դաժան վերաբերմունքի դեպքեր, ինչպես նաև դրանց անարդյունավետ հետաքննություն, որոնց վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հայտնաբերել է կոնվենցիայի 2-րդ (կյանքի իրավունք) և 3 (խոշտանգումների արգելում) հոդվածների խախտում:

Սոցիալական արդարության կենտրոնը, որը ներկայացնում է Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի ընտանիքի շահերը, արդեն 11 ամիս է, ինչ անհաջողությամբ դիմում է Հատուկ քննչական ծառայությանը՝ երկարաձգել Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիին կյանքից զրկելու գործով հետաքննությունը և այդ կերպ կատարել Եվրոպական դատարանի որոշումը։ Մարտի 20-ին իրավապաշտպան կազմակերպությունը հայտարարություն է տարածել, որում նշվում է, որ Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի որոշումը կիսում է նրանց պահանջները.

«Նախարարների կոմիտեն խորը մտահոգություն է հայտնել «Ցինցաբաձեի գործերով» խմբում ընդգրկված մի քանի գործերի, այդ թվում՝ Մաչալիկաշվիլիի գործի ձգձգված հետաքննության կապակցությամբ և խստորեն հորդորել է կառավարությանը ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները դրանք արագ և հիմնովին ավարտելու համար։ Կոմիտեն նաև կոչ է արել պետությանը հանձնաժողովին ներկայացնել նշված դեպքերի քննության ընթացքում առաջացած խոչընդոտների վերացման ուղղությամբ ձեռնարկված և նախատեսվող քայլերի մասին համակցված տեղեկատվություն։

Կոմիտեն, մասնավորապես, կոչ է արել պետությանը, որ Հատուկ քննչական ծառայությունը արագ քննի Մաչալիկաշվիլիի գործի նյութերը՝ Եվրոպական դատարանի որոշման եզրակացություններին համապատասխան և հանձնաժողովին և մահացածի ընտանիքին տեղեկացնի հետաքննությունը վերսկսելու որոշման մասին։

Այսօր՝ մարտի 21-ին, Հատուկ քննչական ծառայությունը հայտարարել է, որ Նախարարների կոմիտեի հանձնարարականի համաձայն ուսումնասիրելու են «Ցինցաբաձեի խմբի» գործերը։

«Ցանկանում ենք արձագանքել մի քանի լրատվամիջոցների տարածած լուրերին, որտեղ կեղծ տեղեկություններ են տրվել, թե իբր ԵԽ Նախարարների կոմիտեի կողմից տրված հանձնարարականի համաձայն՝ Հատուկ քննչական ծառայությանը հանձնարարվել է նորից սկսել Մաչալիկաշվիլիի և մյուսների գործով հետաքննություն, ինչը չի համապատասխանում իրականությանը։ Եվրախորհրդի Նախարարների կոմիտեն քննարկել է «Ցինցաբաձեի խմբի» գործերով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումների կատարման հարցը, որում, այլ գործերի հետ մեկտեղ, ընդունվել են «Ցինցաբաձեի խմբի» հայցերի հետ կապված որոշումները։ Մաչալիկաշվիլին և մյուսները» և «Օչիգավան» համակցված են։ Կոմիտեն առաջարկել է Հատուկ քննչական ծառայությանը, հաշվի առնելով Ստրասբուրգի դատարանի եզրակացությունները, ուսումնասիրել Մաչալիկաշվիլիի և Օչիգավայի քրեական գործերի նյութերը և կրկնակի հետաքննություն անցկացնելու նպատակահարմարության հարցը։ Ըստ այդմ, օրենքով վերապահված լիազորությունների շրջանակում Հատուկ քննչական ծառայությունը «Ցինցաբաձե խմբի» նշված գործերի վերաբերյալ գործի նյութերի վերլուծության և Եվրոպական դատարանի որոշումների հիման վրա կկայացնի օրինական և օբյեկտիվ որոշում՝ Նախարարների կոմիտեի կողմից տրված առաջարկություններին համապատասխան։

Ուզում ենք հանրությանը հիշեցնել, որ 2023 թվականի հունվարի 19-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Վրաստանի դեմ Մաչալիկաշվիլիի և մյուսների գործով իր որոշմամբ չի ճանաչել էական խախտումը և գտել է Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի խախտում՝ դատավարական մասում։ Ինչ վերաբերում է Օչիգավայի գործին, ապա 2023 թվականի փետրվարի 23-ի որոշմամբ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը գտել է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի (խոշտանգում) էական և ընթացակարգային խախտում՝ կապված 2011 թվականին բանտի աշխատակիցների կողմից Օչիգավայի նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի հետ»,- ասված է Հատուկ քննչական ծառայության հաղորդագրության մեջ։

2017 թվականի դեկտեմբերի 26-ին 19-ամյա Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլին Պանկիսիի հովտում հատուկ գործողության ժամանակ իր տան ննջասենյակում մահացու հրազենային վիրավորում է ստացել։ Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիին և Պանկիսիի հովտում ապրող մի քանի այլ անձանց մեղադրել է միջազգային ահաբեկիչ ճանաչված Ահմեդ Չատաևին և նրա խմբին օգնելու մեջ, սակայն վիրավոր Մաչալիկաշվիլին մահացել է 2018 թվականի հունվարի 10-ին՝ առանց մեղադրանքի։ Մնացածը ձերբակալվել են։ Դատարանը նրանց մեղավոր է ճանաչել և դատապարտել է ազատազրկման։

Դատախազությունը Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի մահացու վիրավորման փաստով հետաքննություն էր վարում Քրեական օրենսգրքի 333-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, որը ենթադրում է պաշտոնեական լիազորությունների հնարավոր չարաշահում բռնությամբ, սակայն 2020 թվականի հունվարի 25-ին հետաքննությունը կարճվել էր՝ պատճառաբանելով հանցավոր արարքի բացակայությունը։ Հանրային պաշտպանը 2020 թվականի մարտի 27-ին դիմել է Գլխավոր դատախազություն՝ գործով հետաքննությունը երկարացնելու խնդրանքով, որին գերատեսչությունը չի բավարարել։ Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի հայրը՝ Մալխազ Մաչալիկաշվիլին, շարունակական բողոքի ցույց է անցկացրել Թբիլիսիում՝ խորհրդարանի շենքի դիմաց և պահանջել հետաքննել իր որդու սպանության գործը։

2023 թվականի հունվարի 19-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը «Մաչալիկաշվիլին և մյուսներն ընդդեմ Վրաստանի» գործով հայտնաբերեց պետության կողմից կյանքի իրավունքի ընթացակարգային խախտում։ Եվրոպական դատարանի որոշման մեջ նշվում են այն թերություններն ու պակասները, որոնք կային Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի կյանքի խախտման գործի հետաքննության ընթացքում։