“Rəsm kritik vəziyyətdədir. Zaman keçdikcə suyun sızması və müxtəlif növ duzların təsirindən zədələnirdi. Bəzi yerlər bu gün də nəmdir. Rütubətin təsiri də böyükdür, bu da rəsmə zərər verir”, - deyə Qelatinin mühafizə qrupunun rəhbəri, divar rəsmlərinin konservatoru Liza Şekede bildirib.
Əsas xəbərlər
Martın 12-də Qelati Kafedralında divar rəsmlərinin fövqəladə konservasiya işlərinə başlanılıb. İngilis mütəxəssisin sözlərinə görə, qarşıdakı üç həftə ərzində onlar əvvəlcədən işlənmiş üsulları sınaqdan keçirəcəklər.
“İndi biz qiymətləndirmə mərhələsindəyik. Planımız vəziyyətin qiymətləndirilməsindən asılıdır. Hələ nəm olan ərazilərdə tədbir görə bilmirik, çünki müdaxilə etməyə başlasaq, bu problemlər daha da pisləşə bilər. Bu qısa müddətdə ilk növbədə xüsusi, təcili müdaxilə tələb edən yerlərə nəzər salmalıyıq. Duzların aktivləşməsinin dayandırıldığı və müdaxilələrin rəsm ehtiyaclarından asılı olduğu yerlərə müdaxilə edə bilərik. Rəngləmə və örtük təbəqələrinin gücləndirilməsi, örtük və əsas arasındakı əlaqənin itirildiyi yerə inyeksiya etmək üzərində işləyə bilərik. Konversiya üsulları düzgün planlaşdırılmalı və sınaqdan keçirilməlidir”, - Liza Şekede bildirib.
Digər britaniyalı mütəxəssis Stiven Rikerbinin qiymətləndirməsinə görə, freskalar ağır vəziyyətdədir: “Təcili görüləcək təcili işlər var və biz görməliyik ki, bu rəsm özü bizə nə imkan verəcək, çünki vəziyyət həqiqətən çox ciddidir”.
Qelati müvəqqəti reabilitasiya komitəsinin sədr müavini Arximandrit Kirionun məlumatına görə, məbəddə 21 kritik çat var və təcili təmir işləri məhz bu çatlar üzərində aparılacaq.
Kilsədəki 12-ci əsrə aid Məryəm mozaikasına gəlincə, onun konservasiyası hələlik mümkün deyil. İtaliyalı mütəxəssis Roberto Nardi deyir ki, müşahidə və öyrənmək lazımdır ki, bu da təxminən bir il vaxt tələb edir.
“Qelati mozaikası özü barədə öz gözəlliyi və əhəmiyyəti ilə bəhs edir. Təbii ki, konservasiya olunmalıdır, lakin vəziyyəti hələ də ümidvericidir. Bizim itkilərimiz var, yəni hissələri rəngləyirik, amma vəziyyət ümidvericidir. Qelatinin vaxt ölçüsü əsrlərdir. Əsas odur ki, tələsməyək. İşə çox diqqət lazımdır, səhv etmək şansımız yoxdur. Tədqiqat və müşahidə müddəti təxminən bir il davam edəcək. Ona görə də müdaxilələri nə vaxt həyata keçirəcəyimizi dəqiq deyə bilmərəm”, - Roberto Nardi jurnalistlərə bildirib.
Qelatinin Reabilitasiyası üzrə Müvəqqəti Komitənin Milli Elmi Şurasının katibi Davit Lortkipanidzenin sözlərinə görə, Qelatinin reabilitasiyası-konservasiyası uzunmüddətli layihədir və “heç kim düşünməməlidir ki, bir dəqiqə ərzində hər şey dəyişəcək”.
“Təbii ki, hər şeyi bərpa etmək mümkün deyil. Bu problemlər bir həftəlik, bir illik deyil.
Ən vacib olan birlik və böyük beynəlxalq filtrlərdən keçən elmi baxışdır. Hazırda davam edən dam örtüyünə gəlincə, konkret layihə üçün “YUNESKO”dan razılıq alınıb. Danışıqlar başa çatıb. Onu hazırlayan alman şirkətidir. Tikintinin təşkilində alman mühəndislər də iştirak edəcəklər”, - Lortkipanidze bildirib.
İllərdir ki, Qelatinin əsas məbədinə damından su damır, buna görə unikal freskalar məhv olur. Sonuncu su damması fevral ayında qeydə alınıb.
Qelati monastır kompleksinin reabilitasiyası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilib, lakin bir il əvvəl, 2023-cü ilin fevral ayının sonunda nazirlik işləri Gürcüstan Pravoslav Kilsəsinin Patriarxlığına təhvil verib. Buna səbəb Patriarxlığın “Qelati Kafedralının 21-ci əsr böhranının 2015-2019-cu illərdə aparılan reabilitasiya işləri nəticəsində başladığını” və 2021-ci ildə divar rəsmlərinin ağır vəziyyətdə olduğunu qeyd etdiyi bir bəyanat paylaşması olub. Patriarxlığın bu açıqlamasından bir müddət əvvəl Qiorqi Çubinaşvili adına Gürcüstan İncəsənət, Tarixi və Abidələrin Mühafizəsi üzrə Milli Araşdırma Mərkəzi Qelati freskalarının zədələnməsi ilə bağlı tənqidi və həyəcanverici hesabat dərc edib. Hesabatda indiyədək heç kim məsuliyyətə cəlb edilməsə də, cinayət tərkibinin əlamətləri olan bir sıra faktlar müəyyən edilib.
