“Əvvəllər bölücü xəttdə indiki ilə müqayisədə daha çox polis postları var idi. Ruslar və osetinlər gürcü keçid məntəqələrinin olmamasından istifadə etdilər və işğalçılar Tamaz Qinturini qətlə yetirdilər. Düşünürəm ki, “Gürcü Arzusu” münaqişə bölgələrini Rusiyaya təhvil verir və əlini “Milli Herakat”a təmizlədir. Ona görə də Tbilisi ilə Moskvanın ortaq gündəmləri və narativləri var. Moskva Gürcüstan hakimiyyətinə özünə birləşdirə bilmədi - prezidentin impiçmenti məsələsi süquta uğradı. “Gürcü Arzusu” Rusiyanın maraqlarını tam nəzərə almaq iqtidarında deyil - Avropa Komissiyası bizə öz ölkəmiz və Gürcüstan xalqı üçün tövsiyəni yenə də verdi”, - politoloq, Barışıq və Vətəndaş Bərabərliyi məslələri üzrə keçmiş dövlət naziri Paata Zakareişvili “Gürcüstan Xəbərləri”nə müsahibəsində deyir. O, həmçinin Avropa Komissiyasının Gürcüstana verdiyi müsbət tövsiyədən sonra abxaz və osetinlərin gözləntilərindən də danışıb.
Əsas xəbərlər
- Kirbalidə Tamaz Qınturinin qətlindən sonra bölücü xəttin yaxınlığında əhalinin təhlükəsizliyi məsələsi yenidən gündəmə gəldi. Gürcüstanın mərkəzi hökuməti bu insanların təhlükəsizliyi üçün konkret olaraq nə edə bilər və niyə bu addımları atmır?
- Bununla bağlı hakimiyyətə qarşı doğrudan da suallar yaranır - əvvəllər bölücü xəttdə indikindən daha çox polis postları var idi. Sakinlərin sözlərinə görə, onların xeyli hissəsi buraxılıb, başqa yerə köçürülüb və ya tamamilə ləğv edilib. Gürcüstan hökumətinə qarşı məhz, bu suallar mövcuddur- bu postlar niyə ləğv edilib? Bunun hansısa izahı, əsaslandırması olmalıdır. Əgər postların yığışdırılmasının iqtisadi əsası varsa və onlar bu qədər polisi orada saxlaya bilmirdilərsə, başa düşmək olar, lakin bu, yerində mühafizəni zəiflədib. Yalnız əhali polis postlarının ləğvindən narahat olub və bu barədə mənə də deyiblər. Bu barədə polislərdən, Daxili İşlər Nazirliyindən soruşduqda mənə cavab verdilər ki, həmin polislər boş yerə dayanıblar, heç bir funksiyaları olmayıb və pul xərclənir. Əgər pis bir şey olmasa idi, bu mövqe məqbul olardı. Lakin Qinturinin qətli baş verdi. Yəni belə göründü ki,
kimlərsə gürcü polis postlarının olmamasından istifadə edib. Bu insanlar ruslar və osetinlərdir. Aİ missiyası bunu problem kimi görmədən daha çox postlar qura bilərik.
Qinturi ilə bağlı osetinlər vurğu edirlər ki, bu adam hərbçi olub, 2008-ci il müharibəsində iştirak edib, hərbi şərəflə dəfn olunub. Qinturinin statusunu onun “göndərilmiş” və ezamiyyətdə olması iddiası ilə əlaqələndirmələri də istisna edilmir. Belə mifləri, nağılları yaratmaq çox asandır.
- İşğal altında olan Tsxinvali mediasının xəbərlərində Tamaz Qinturinin Saakaşvilinin partiyasının sadiq və fəal tərəfdarı olduğu dəfələrlə qeyd olunub. Osetiya tərəfi bu vurğu ilə nə etməyə çalışır?
- Bu o deməkdir ki, göstəriş Moskvadan gəlir, yəni bunu Moskva deyir. Məsələn, istər Lavrov, istər Zaxarova, istərsə də Peskov, Saakaşvilinin adını tez-tez hallandırır, çünki Rusiyada “Milli Hərəkat” haqqında çox adam bilmir, lakin Saakaşvili haqqında hamı bilir.
Düşünürəm ki, “Gürcü Arzusu” münaqişə bölgələrini Rusiyaya təhvil verir və əlini “Milli Hərəkakat”a təmizlədir. Ona görə də Tbilisi ilə Moskvanın ortaq gündəmləri və narativləri var.
Moskva Tsxinvaliyə Saakaşvilinin soyadı və “Milli Hərəkat”ın məsuliyyəti görünməsi üçün hansı sözlərdən istifadə etməli olduğunu diktə edir. Mən bunda “Gürcü Arzusu”nun Abxaziya və Cənubi Osetiyanı yavaş-yavaş Rusiyaya vermək və cəmiyyətimizi öyrətmək strategiyasını görürəm ki, nə baş versə, Saakaşvilinin və “Milli Hərəkatın” günahı olacaq, “Gürcü Arzusu” isə xoşbəxt və ağ qalacaq.
- Tsxinvalinin de-fakto hakimiyyəti Lomisi kilsəsində Tamaz Qinturi ilə birlikdə olan və o öldürüldükdən sonra qaçırılan Levan Dotiaşvilini tez bir zamanda qanunsuz həbsdən azad etdi. İndiyədək bir neçə Gürcüstan vətəndaşı Tsxinvali və Suxumi həbsxanalarında qanunsuz həbs edilib. Onları azad etmək üçün hansı resurslarımız var?
- Dotiaşvilinin tezliklə azadlığa çıxmasına təəccüblənmirəm. Yada salaq ki, Arçil Tatunaşvili ilə birlikdə həbs olunan daha iki nəfər də tez bir zamanda azadlığa buraxılıb. İndiki məhbuslara gəlincə, məlumdur ki, Abxaziyada üç ağır iş var - İrakli Bebuanın işi, həmçinin iki qadın - Kristine Takalandze və Asmat Tavadzenin işi. Bu şəxslərin azadlığa buraxılması üçün danışıqlar aparılmalıdır, lakin davam etdirilmir. 2016-cı ildə Tsxinvali və Suxumi ilə əsirləri dəyişdirdiyimiz zaman belə danışıqlar aparılmayıb. Sıx söhbət yoxdur, tərəflər yalnız “qaynar xətt” vasitəsilə danışıqlar aparır. Belə heç bir şey işləməyəcək, birbaşa əlaqəyə keçmək lazımdır. Düşünürəm ki, birbaşa əlaqə və danışıqlar yolu ilə bu məsələləri həll etmək olar.
- İki gün əvvəl Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Avropa İttifaqının Rusiyanı Mərkəzi Asiya və Zaqafqaziyadan sıxışdırıb çıxarmağa çalışdığını və bunun nəticə verməyəcəyini bildirdi. Bu bəyanat 2008-ci ildə NATO-nun Buxarest sammitinin bəyannaməsindən narazı qalan Rusiyanın reaksiyasına bənzəmirmi ki, o zaman tezliklə Rusiya-Gürcüstan müharibəsi baş vermişdi. Gürcüstanın Avropa İttifaqına inteqrasiyasının gedişatına görə Rusiyadan hansı reaksiyalar gözləmək olar?
- Lavrovun bəyanatında başqa əlamətdar məqam da var - Qafqazda və Orta Asiyada kimsə Rusiyanı sıxışdırırsa, bu, Çin və Türkiyədir, lakin Moskva buna səsini çıxara bilmir. Məsələn, Türkiyə Azərbaycanı əhatə etdi - Azərbaycanın siyasəti Türkiyə siyasətidir və əksinə, onlar tamamilə örtüşür. Çin Mərkəzi Asiyada güclənir. Rusiya bütün bunlara səsini çıxara bilməz və yalnız Avropa İttifaqını ayırdı, çünki
Rusiya nədənsə qorxursa, bu, demokratiyadır. O, Avropa İttifaqından yox, demokratiyadan qorxur. Ona görə də Ukraynada müharibə gedir və ona görə də Moskva Gürcüstanı uzağa buraxmaq istəmir.
Avropa İttifaqına daxil olmaq və güclənmək Rusiya üçün Türkiyə və Çinə nisbətdə qat-qat çətindir, çünki Kremlin nəzərində bu dövlətlər avtoritar rejimlərdir və onunla asanlıqla ortaq dil tapa bilirlər. Rusiya heç vaxt Aİ ilə ortaq dil tapa bilməyəcək.
Beləliklə, Lavrovun bu açıqlaması özlüyündə zəif bir şəxsin bəyanatıdır və onu göstərir ki,
Moskva Gürcüstan hökumətini özünə bağlaya bilmədi. Məsələn, prezidentin impiçmenti onlarda alınmadı. “Gürcü Arzusu” Rusiyanın maraqlarını tam nəzərə almaq iqtidarında deyil – ən azından Avropa Komissiyası bizi “Gürcü Arzusu”nun tərsliyinə rəğmən və Gürcüstan xalqına görə tövsiyəni yenə də verdi.
Lavrov bu bəyanatı bundan qıcıqlandığına görə verib. Tsxinvali və ya Abxaziyadakı rus bazasına qarşı kimsə kobud təxribat törətməsə, Gürcüstanda müharibə üçün heç bir əsas yoxdur. Rusiya Finlandiya ilə bağlı da hədələyirdi ki, NATO-nun genişlənməsi heç kimin yanına qalmayacaq, amma NATO genişləndi, Rusiyanın NATO ilə dövlət sərhədi böyüdü və Rusiya nə etdi? heç nə. İndi hədələməkdən başqa heç nə edə bilmirlər. Yaxşı olar ki, özlərinə Ukrayna kontekstində baxsınlar və bu vəziyyətdən necə çıxacaqlarını düşünsünlər.
Beləliklə, Lavrovun açıqlaması bizim üçün narahatlıq yaratmamalıdır. Rusiya əsl personajlara - Türkiyə və Çinə heç nə etməyə cəsarət etmir, Qafqazda isə Avropa İttifaqını onlarla müqayisədə zəif halqa tapıb. Bununla belə, o, “Gürcü Arzusu”na xəbərdarlıq etdi ki– görürəm ev tapşırığını yerinə yetirə bilmirsən, bunu bəyənmədiyini bilsəm də Avropa yenə gəlir.
- Müxtəlif formatlarda abxazlar və osetinlərlə üzbəüz görüşlər həyata keçirirsiniz. Gürcüstana Aİ üzvlüyünə namizəd statusunun verilməsi ilə bağlı Avropa Komissiyasının müsbət tövsiyəsi barədə nə düşünürlər?
- Müsbət, birmənalı olaraq müsbət reaksiya verirlər. Orada danışdığım hər kəs xoşbəxtdir. Onlar bilirlər ki, Gürcüstan daha mötədil və ağlabatandır və Brüssel də öz növbəsində Gürcüstana qarşı prinsipial və sərt olacaq. Bundan başqa, Aİ-dəki Gürcüstan onlar üçün daha maraqlıdır.
İndiki mərhələdə əsas odur ki, onlar üçün Gürcüstanın nə qədər təhlükəsiz olacağını görsünlər. Aİ Moldovaya onun ərazi bütövlüyünü tanıdığını, eyni zamanda Dnestryanı ərazinin xüsusi statusunu nəzərdən keçirməyə çağırdığını yazıb. Əgər Avropa İttifaqı Gürcüstana münasibətdə üzvlük danışıqları başlayandan sonra bu tip ifadələrdən istifadə etsə, bu, çox yaxşı olar. Bir tərəfdən abxazlar və osetinlər biləcəklər ki, söhbət Gürcüstanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində ərazi bütövlüyündən gedir, digər tərəfdən isə Suxumi və Tsxinvali ilə xüsusi münasibətlər tapmaq Gürcüstanın öhdəsindədir. Bu, Moldova timsalında artıq istifadə edilmiş çox yaxşı düsturdur. Abxaziya və Tsxinvalinin kimə həvalə olubsa, bunu oxuyub, bilir ki, Gürcüstan da eyni düstur qəbul edəcək.
- Oçamçiredə Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin daimi bazasının yerləşdirilməsi planına abxazların münasibəti necədir?
- Mənfi, bütün səviyyələrdə bu mövzuya mənfi münasibət var. Bəziləri bunu açıq və yüksək səslə bəyan edir, bəziləri isə açıq şəkildə ifadə edə bilmir. Abxaziyanın de-fakto hökumətinin nümayəndələri deyirlər ki, onların başqa seçimləri yoxdur, bu, Rusiyaya lazımdır və bundan imtina edə bilməzlər. Abxaziyada bunun real təhlükə yaratdığını düşünürlər və vəziyyət nə vaxtsa gərginləşərsə, Ukraynanın Oçamçireni bombalaya biləcəyini istisna etmirlər.
- İşğal altında olan hər iki rayonda Rusiya Federasiyası ilə ikili vətəndaşlıq üzrə iş fəal şəkildə aparılır. Noyabrın əvvəlində Abxaziyada de-fakto hökumətin nümayəndələri bu məsələni bir daha müzakirə ediblər, Tsxinvalidə isə prosesin ilin sonuna kimi yekunlaşacağı gözlənilir.
- Bu, birbaşa ilhaqdır - Rusiya imkan daxilində Abxaziya və Cənubi Osetiya vətəndaşlarını öz hüquqi məkanına gətirməyə çalışır. Bu proses onların istədikləri kimi getdikdə
Moskva yavaş-yavaş Rusiya vətəndaşlarına ikili vətəndaşlıq verilməsi haqqında danışmağa başlayacaq, abxazlar isə buna qəti şəkildə qarşıdırlar.
Cənubi Osetiya Rusiyadakı bir çoxları üçün maraqlı olmaya bilər, amma Abxaziya həqiqətən maraqlıdır - çoxları Abxaziya vətəndaşlığına sahib olmaq istəyir. Ola bilsin ki, bunun birbaşa əlaqəsi olmasın, amma bu prosesin nəticələrindən biri Rusiya vətəndaşlarının Abxaziyada daşınmaz əmlak ala bilməsi olacaq.
Müəllif: Manana Mcedlishvili
